Program Słonecznik – ukryte niepełnosprawności to międzynarodowa inicjatywa mająca na celu zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej niewidocznych niepełnosprawności, promowanie empatii oraz budowanie bardziej inkluzyjnego społeczeństwa. Program wspiera osoby żyjące z niewidocznymi niepełnosprawnościami oraz pomaga przedsiębiorstwom, organizacjom i administracji publicznej w tworzeniu przyjaznego środowiska dla tej grupy.
Polega on na respektowaniu gadżetów z żółtym słonecznikiem na zielonym tle, który jest symbolem niewidocznych niepełnosprawności. Słonecznik kojarzony jest z pozytywnością, radością i pewnością siebie.
W Polsce kampania promująca program została zainaugurowana 13 marca 2025 r. Z tej okazji w niektórych miastach odbyły się wydarzenia mające na celu zwrócenie uwagi na potrzeby osób z ukrytymi niepełnosprawnościami.
Na przykład w Lublinie wybrane elementy Placu Litewskiego zostały oświetlone w kolorach żółtym i zielonym. Z kolei w Opolu, 24 lutego w godzinach 18:00–23:00, można było podziwiać iluminacje Ratusza, Stadionu Opolskiego, Amfiteatru Tysiąclecia oraz ekranu przed Opolskim Teatrem Lalki i Aktora. Symboliczne iluminacje z logo słonecznika mają przypominać, jak ważne jest zauważanie i wspieranie osób z niewidocznymi niepełnosprawnościami, których potrzeby są często niedostrzegane.
Osoby z ukrytymi niepełnosprawnościami noszą na smyczy kartę z symbolem słonecznika na zielonym tle. Jest to uniwersalny, dyskretny, ale dobrze widoczny znak sygnalizujący, że dana osoba posiada niewidoczną niepełnosprawność, która może powodować trudności w niektórych sytuacjach życiowych. Osoba taka może potrzebować dodatkowej pomocy, indywidualnego podejścia, zrozumienia lub więcej czasu na wykonanie czynności.
To proste narzędzie pozwala unikać stresujących sytuacji, w których osoba musiałaby tłumaczyć się ze swojego stanu zdrowia.
Na całym świecie około 1,3 miliarda osób (czyli 1 na 6 ludzi) doświadcza jakiejś formy niepełnosprawności – to ok. 16% populacji. Liczba ta stale rośnie z powodu postępu medycyny i starzenia się społeczeństw. Osoby z niepełnosprawnościami stanowią największą mniejszość na świecie, do której każdy może dołączyć w dowolnym momencie życia.
Część tych osób ma widoczne niepełnosprawności, które są czytelnym sygnałem dla otoczenia. Jednak coraz więcej przypadków dotyczy niewidocznych schorzeń, które również utrudniają codzienne funkcjonowanie, mimo że nie są od razu zauważalne.
Ukryte niepełnosprawności to takie, które nie są widoczne dla otoczenia. Przykłady to: autyzm, ADHD, zaburzenia słuchu i wzroku, epilepsja, cukrzyca, choroby serca, depresja, zaburzenia lękowe, bezsenność, przewlekły ból, zmęczenie i inne choroby autoimmunologiczne.
Z tego powodu osoby z ukrytą niepełnosprawnością często spotykają się z niezrozumieniem, brakiem empatii i kwestionowaniem ich stanu – bo „niczym się nie wyróżniają”, nie mają białej laski, wózka, kul, czy aparatu słuchowego. To, że nie widać niepełnosprawności, nie znaczy, że jej nie ma.
Ważne jest, że nie trzeba ujawniać rodzaju swojej niepełnosprawności, aby otrzymać smycz z symbolem słonecznika. Nie istnieje ścisła lista schorzeń kwalifikujących do korzystania z tego oznaczenia – każda osoba decyduje o tym samodzielnie.
Symbol słonecznika nie wskazuje na przyczynę niepełnosprawności, ale ma wzbudzać empatię, zrozumienie i chęć zadania pytania: „Jak mogę ci pomóc?”
Funkcjonowanie w przestrzeni publicznej bywa wyzwaniem. Na przykład osoba z nadwrażliwością sensoryczną może odczuwać silny dyskomfort w głośnych i zatłoczonych miejscach, takich jak lotniska czy dworce. Smycz ze słonecznikiem pomaga innym zrozumieć, że ktoś potrzebuje więcej przestrzeni, ciszy lub czasu.
Gadżety z symbolem słonecznika – smycze, opaski, wstążki – można nosić wszędzie: w szkole, pracy, podczas zakupów i podróży.
Przełomowym momentem było wprowadzenie programu na lotnisku Gatwick w Londynie w 2016 roku. Od tego czasu do sieci dołączyły tysiące firm z branż takich jak: handel, turystyka, transport, edukacja, opieka zdrowotna, instytucje finansowe i parki rozrywki.
W Polsce program realizowany jest m.in. na lotnisku Chopina, w Modlinie i Krakowie. To krok w stronę bardziej dostępnych podróży i niedyskryminującego społeczeństwa.
Takie kampanie jak „Słonecznik – ukryte niepełnosprawności” pomagają przełamywać stereotypy, zwiększać wiedzę społeczną o funkcjonowaniu osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności oraz rozwijać empatię i wrażliwość na potrzeby drugiego człowieka.
Ekspert ds. dostępności cyfrowej z 5-letnim doświadczeniem, mający na koncie ponad 500 audytów stron i aplikacji mobilnych. Jest absolwentem Akademii Morskiej w Gdyni. Poza pracą profesjonalną, jest pasjonatem sportu i psychologii, co przekłada się na jego funkcję prezesa Stowarzyszenia Aktywne Kosakowo. Jego zrozumienie technicznych i ludzkich aspektów dostępności pochodzi z połączenia wiedzy zawodowej z zainteresowaniami osobistymi.
