Zgromadzenie Ogólne ONZ oficjalnie uznało 27 czerwca za Międzynarodowy Dzień Osób Głuchoniewidomych. Data ta nie jest przypadkowa – to dzień urodzin Helen Keller (1880–1968), najbardziej znanej głuchoniewidomej pisarki i działaczki społecznej, urodzonej w stanie Alabama, która w wieku 19 miesięcy straciła wzrok i słuch.
Święto to poprzedza Tydzień Wiedzy o Osobach Głuchoniewidomych.
Jego celem jest przedstawienie specyfiki jednoczesnego uszkodzenia dwóch kluczowych zmysłów oraz upowszechnianie wiedzy na temat funkcjonowania i wyzwań, przed jakimi staje ta grupa w codziennym życiu. To również okazja do promowania osiągnięć, możliwości oraz praw osób z niepełnosprawnością narządu wzroku i słuchu do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.
W Polsce żyje ponad 7 tysięcy osób głuchoniewidomych. Choć grupę tę łączy równoczesne, poważne uszkodzenie wzroku i słuchu, jest ona bardzo zróżnicowana. Uszkodzenia mogą wystąpić na różnych etapach życia i mieć różny stopień nasilenia. Niepełnosprawność wzrokowa i słuchowa może powstać jednocześnie lub w różnej kolejności. Można wyróżnić zarówno osoby z wrodzoną niepełnosprawnością, jak i takie, które nabyły ją w wyniku chorób genetycznych, urazów lub podeszłego wieku.
Ze względu na poziom utraty wzroku i słuchu osoby głuchoniewidome można podzielić na cztery podstawowe grupy:
-
Osoby słabowidzące i całkowicie niesłyszące – około 20% populacji.
-
Osoby słabosłyszące i całkowicie niewidome – również około 20%.
-
Osoby słabowidzące i słabosłyszące – około 50%.
-
Osoby całkowicie niewidzące i niesłyszące – od 3 do 6%.
Jednoczesne poważne uszkodzenie wzroku i słuchu to niepełnosprawność o charakterze poznawczym. Głuchoniewidzenie powinno być traktowane jako osobna niepełnosprawność, a nie tylko suma problemów ze wzrokiem i słuchem. Osoby głuchoniewidome nie mają możliwości kompensowania jednego zmysłu drugim, jak robią to osoby jedynie niewidome lub tylko głuche.
Sprzężona niepełnosprawność sensoryczna powoduje szereg trudności, które nie występują przy uszkodzeniu tylko jednego zmysłu. Codzienne czynności, utrzymywanie relacji społecznych, edukacja czy praca zawodowa wymagają znacznie większego wysiłku i wsparcia otoczenia.
Bariery i potrzeby
Skutkiem tej niepełnosprawności są liczne bariery:
-
trudności w poruszaniu się,
-
problemy w komunikacji z otoczeniem,
-
ograniczony dostęp do informacji.
Osoby głuchoniewidome mają indywidualne potrzeby komunikacyjne. Wymagają odpowiednio dostosowanych technologii asystujących i często korzystają z alternatywnych metod komunikacji.
Wśród stosowanych metod komunikacji wyróżnia się:
-
tekst wzrokowy – jeśli wzrok na to pozwala,
-
alfabet Braille’a – odczytywany dotykiem,
-
mowę wspomaganą aparaturą słuchową – u osób słabowidzących i z umiarkowanym niedosłuchem,
-
alfabet Lorma – uniwersalna metoda polegająca na kreśleniu znaków na dłoni rozmówcy, odpowiadających literom.
Alfabet Lorma – zalety i wady
Zalety:
-
Jest najbardziej uniwersalną metodą komunikacji.
-
Przekaz jest jednoznaczny.
-
Nie wymaga światła ani ciszy – działa w każdych warunkach (np. w tłumie, podczas marszu, tańca).
-
Zapewnia dyskrecję i nie zwraca uwagi otoczenia.
-
Jest szybszy niż kreślenie liter łacińskich.
Wady:
-
Nie oddaje w pełni emocji i ekspresji wypowiedzi.
-
Literowanie trwa dłużej niż wypowiedź werbalna lub przekaz gestami.
Symbol osoby głuchoniewidomej
Biała laska w czerwone pasy to oficjalny symbol osoby głuchoniewidomej. Służy do poruszania się, ale też informuje otoczenie o niepełnosprawności wzrokowo-słuchowej. Czerwone pasy sygnalizują innym użytkownikom przestrzeni, że dana osoba ma poważne problemy ze wzrokiem i słuchem.
Szanse i zagrożenia
Rozwój cywilizacyjny niesie nowe szanse, ale też zagrożenia:
Zagrożenia:
-
Trudności w znalezieniu pracy – niska świadomość społeczna, brak wiedzy o możliwościach tych osób, potrzeba kosztownego dostosowania stanowisk.
-
Nowe technologie – ekran dotykowy jako standard wyklucza część osób głuchoniewidomych.
-
Cyfrowe wykluczenie – uproszczenie form przekazu, brak opisów słownych do treści graficznych.
-
Hałas – zbyt głośne środowisko (muzyka, maszyny, pojazdy, grajkowie uliczni) może powodować problemy z orientacją i mową oraz przeciążenie sensoryczne.
Wnioski
Osoby głuchoniewidome, mimo trudności, mogą prowadzić aktywne i satysfakcjonujące życie. Aby to było możliwe, potrzebują:
-
większej świadomości społecznej,
-
empatii i życzliwości,
-
dostępnych produktów i usług,
-
lepszej dostępności przestrzeni cyfrowej i fizycznej.
Tydzień Wiedzy o Osobach Głuchoniewidomych to nie tylko czas refleksji – to także impuls do działania na rzecz bardziej otwartego, wspierającego społeczeństwa, które nie dyskryminuje nikogo ze względu na niepełnosprawność czy szczególne potrzeby.
Testerka dostępności cyfrowej. Kształciła się w ośrodku dla osób słabo widzących i niewidomych w Bydgoszczy, a później studiowała w Gdyni na kierunku technik masażysta oraz pedagogikę.
Zdobywała doświadczenie zawodowe w klubie fitness. Aktywnie uprawia sport, reprezentując klub „Łuczniczka” w Bydgoszczy, grając w bowling i kręgle.
Brała udział w imprezach sportowych w Polsce i za granicą. Sport daje jej odwagę i motywuje do stawiania nowych celów.
W wolnym czasie czyta, spaceruje z psem i jeździ na rowerze.
