Od 2016 roku, 3 czerwca obchodzimy Dzień Savoir-Vivre. Jego celem jest propagowanie obyczajów grzecznościowych jako elementu kultury społecznej. To także doskonała okazja, by przybliżyć podstawowe zasady zachowania wobec osób z niepełnosprawnościami – szczególnie tym, którzy nie mają z nimi częstego kontaktu, a w razie spotkania czują się niepewnie lub niezręcznie.
Zasady savoir-vivre wobec osób z niepełnosprawnościami:
1. Zachowuj się naturalnie
Najprostszą i najbardziej uniwersalną zasadą w kontakcie z osobami z niepełnosprawnościami jest zachowanie naturalności. Jeśli pojawiają się wątpliwości, najlepiej po prostu zapytać konkretną osobę, jak chciałaby, by się wobec niej zachowywać – co jest mile widziane, a co może być niepożądane.
2. Traktuj podmiotowo
Rozmawiaj bezpośrednio z osobą z niepełnosprawnością, a nie z jej opiekunem czy tłumaczem. Dotyczy to także osób głuchych – nawet jeśli korzystają z pomocy tłumacza języka migowego, zwracaj się do nich, a nie do tłumacza.
3. Szanuj prywatność
Zadawanie osobistych pytań, np. o przyczynę niepełnosprawności, podczas pierwszego spotkania (np. w autobusie czy na ulicy), jest nietaktem.
4. Dostosuj wysokość rozmowy
W rozmowie z osobą na wózku lub niskorosłą warto usiąść lub lekko się cofnąć, by uniknąć sytuacji, w której rozmówca musi zadzierać głowę. Kucanie bywa odbierane jako infantylizujące.
5. Mów naturalnie
Nie unikaj typowych zwrotów jak „do zobaczenia” czy „chodź ze mną”. Osoby z niepełnosprawnością rozumieją te formy – ich sztuczne zastępowanie brzmi nienaturalnie i może krępować rozmowę.
6. Chcesz pomóc? Zapytaj.
Pomoc oferowana bez pytania często jest nietrafiona. Zawsze zapytaj, czy i jak możesz pomóc – osoba z niepełnosprawnością najlepiej wie, czego potrzebuje.
7. Szanuj przestrzeń osobistą
Nie dotykaj bez pytania białej laski osoby niewidomej ani wózka osoby z niepełnosprawnością ruchową. To przedmioty stanowiące część ich przestrzeni osobistej – nie opieraj się o nie ani nie zawieszaj na nich swoich rzeczy.
8. Używaj jasnych komunikatów słownych
Z osobami niewidomymi:
-
potwierdzaj swoją obecność podczas rozmowy (np. „tak, zgadzam się”);
-
informuj o konieczności odejścia;
-
używaj precyzyjnych określeń przestrzeni (np. „2 metry przed panią jest kałuża”);
-
przy opisywaniu posiłków używaj analogii do tarczy zegara (np. „surówka jest między godziną 3 a 6”);
-
zaznacz swoją obecność, gdy wchodzisz do pomieszczenia, i poinformuj, gdy je opuszczasz.
9. Nie zasłaniaj twarzy osobie głuchej
Nie żuj gumy i nie zakrywaj ust – osoby z problemami ze słuchem często czytają z ruchu warg. Gdy widzisz rozmowę w języku migowym, nie stawaj między osobami, bo zakłócasz kontakt wzrokowy.
10. Bądź cierpliwy wobec osób z zaburzeniami mowy
Nie przerywaj, nie kończ za kogoś zdań. Postaraj się zapewnić spokojne miejsce do rozmowy. Jeśli potrzeba – zaproponuj, by dana osoba zapisała swoją wypowiedź.
11. Mów dziecku prawdę
Dzieci są ciekawe świata – nie gaś tej ciekawości, nie wprowadzaj napięcia. Jeśli dziecko zapyta: „Dlaczego ta pani trzyma kij?” – odpowiedz: „To biała laska, pomaga jej omijać przeszkody, bo ta pani nie widzi.” Dostosuj przekaz do wieku i rozwoju dziecka.
Na zakończenie:
Powielanie stereotypów, lęk przed kontaktem czy niechęć wobec osób z niepełnosprawnościami przyczyniają się do utrwalania barier. Tylko szacunek, empatia i otwartość na różnorodność mogą sprawić, że społeczeństwo stanie się bardziej inkluzywne i wrażliwe na potrzeby drugiego człowieka.
Testerka dostępności cyfrowej. Kształciła się w ośrodku dla osób słabo widzących i niewidomych w Bydgoszczy, a później studiowała w Gdyni na kierunku technik masażysta oraz pedagogikę.
Zdobywała doświadczenie zawodowe w klubie fitness. Aktywnie uprawia sport, reprezentując klub „Łuczniczka” w Bydgoszczy, grając w bowling i kręgle.
Brała udział w imprezach sportowych w Polsce i za granicą. Sport daje jej odwagę i motywuje do stawiania nowych celów.
W wolnym czasie czyta, spaceruje z psem i jeździ na rowerze.
