Konieczność robienia zakupów to jedna z podstawowych codziennych czynności, nad którą większość osób się nie zastanawia. Osoby z niepełnosprawnością, wybierając sklep lub centrum handlowe, biorą pod uwagę nie tylko oferowane produkty oraz ich ceny, ale przede wszystkim odległość od miejsca zamieszkania oraz brak barier utrudniających dokonanie zakupu.
Osoby z niepełnosprawnością to szeroka grupa odbiorców mająca bardzo zróżnicowane potrzeby dotyczące szeroko rozumianej dostępności. Zaliczają się do niej nie tylko osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu, ale też głuche i słabosłyszące, niewidome, słabowidzące oraz osoby ze spektrum autyzmu. Centra handlowe to miejsca, w których poza dokonaniem zakupu można także skorzystać z oferty gastronomicznej i rozrywki, ale dla wielu osób z niepełnosprawnością samodzielne funkcjonowanie w takich miejscach jest ogromnym wyzwaniem. Nie tylko niwelowanie barier architektonicznych przyczynia się do tego, że są one przyjazne dla każdego. Istotna jest też odpowiednia komunikacja sprawiająca, że wszyscy klienci są traktowani z szacunkiem. Z kolei łatwy dostęp do informacji sprzyja większej samodzielności i niezależności osób ze szczególnymi potrzebami.
Obsługa sklepów nie zawsze wie, jak ma się zachować w kontakcie z osobą z niepełnosprawnością, z kolei klienci ze szczególnymi potrzebami nie zawsze potrafią i chcą prosić o pomoc. Brak świadomości i odpowiedniego przygotowania stwarza sytuacje niekomfortowe dla obu stron.
Osoby mające problem ze wzrokiem, zgodnie ze swoimi preferencjami, mogą robić zakupy zarówno w sklepach stacjonarnych, jak i internetowych. Każde z tych rozwiązań posiada zalety oraz wady. Osoby te często wybierają zakupy online z dostawą do domu lub paczkomatu ze względu na większą samodzielność. Warunkiem jest dostępna strona internetowa umożliwiająca przejście przez cały proces zakupowy oraz sfinalizowanie transakcji. Dostępna strona to taka, z której można skorzystać wspomagając się czytnikiem ekranu lub oprogramowaniem zmieniającym wielkość i barwę treści wyświetlanych na ekranie.
Dla wielu osób niewidomych i słabowidzących, nawet dobrze zrehabilitowanych, samodzielne zakupy w wielkopowierzchniowych sklepach samoobsługowych są praktycznie niemożliwe. W galeriach handlowych oraz marketach problematyczna jest ich duża powierzchnia, nieodpowiednie oświetlenie, a także brak wyraźnych oznaczeń przeszklonych drzwi i witryn oraz elementów ułatwiających orientację w przestrzeni. Przy dużej wadzie wzroku, w sklepach samoobsługowych niemożliwe jest też dokładne zlokalizowanie produktu na półce i bezpieczne przemieszczanie się między regałami. Jeżeli już uda się go odnaleźć, to problem stanowi odczytanie jego ceny, składu oraz daty ważności. Kolejnym utrudnieniem jest rosnąca ilość kas samoobsługowych, które powoli wypierają kasjerów. Decydując się na zakupy w takim miejscu, osoby mające problem ze wzrokiem muszą liczyć na pomoc osoby towarzyszącej, pozostałych klientów lub pracowników sklepu.
Z pewnością dużym ułatwieniem byłaby usługa asystenta, który udzielałby pomocy klientom, którzy jej potrzebują. Dobrą praktyką przyczyniającą się do tworzenia bezpiecznych warunków jest dbanie o to, żeby stojaki reklamowe czy kosze na śmieci stały w bezpiecznej odległości od wejścia, a kartony i skrzynki z towarem nie blokowały przejścia między regałami.
Z pewnością na korzyść sklepów samoobsługowych, w porównaniu z małymi sklepami, przemawia ich szerszy asortyment oraz konkurencyjne ceny.
Osoby słabowidzące i niewidome często wybierają małe osiedlowe sklepiki ze względu na brak konieczności samodzielnego poruszania się i wybierania produktów. To, co podczas procesu zakupowego wywołuje najwięcej stresu, a więc szukanie i zdejmowanie towaru z półek, spoczywa na sprzedawcy.
Osoby niewidome spotykają się też z brakiem znajomości prawa przez pracowników sklepów, szczególnie spożywczych, którzy nie zezwalają na wejście z psem przewodnikiem. Zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, osoba niewidoma ma zagwarantowane prawo wejścia do miejsc użyteczności publicznej w towarzystwie psa przewodnika. Właściciel powinien mieć przy sobie certyfikat potwierdzający status psa przewodnika, a także książeczkę zdrowia poświadczającą wykonanie wymaganych szczepień weterynaryjnych.
Kolejną grupą spotykającą się z utrudnieniami w punktach handlowych są osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu, dla których największą trudność stanowią bariery architektoniczne utrudniające lub nawet uniemożliwiające swobodne dostanie się do budynku. Niestety, nadal można trafić na brak podjazdu i dwa lub trzy stopnie prowadzące do małego sklepiku oraz ciężkie drzwi.
Natomiast w galeriach handlowych raczej dba się o likwidowanie barier architektonicznych, i takie elementy jak automatyczne rozsuwane drzwi, szerokie ciągi komunikacyjne czy windy są już chyba normą. W marketach problematyczne dla tej grupy mogą być wąskie i nieprzejezdne alejki między regałami oraz samodzielne sięganie produktów znajdujących się na wyższych półkach lub w zamrażarkach, które są zbyt głębokie. Trudność stanowi także korzystanie z koszyka lub wózka zakupowego. Istotna jest też odpowiednia wysokość kasy dostosowana do osoby poruszającej się na wózku, a także to, że taśmociągi są umieszczone zbyt wysoko, i terminale płatnicze kas samoobsługowych są często poza zasięgiem tej grupy klientów.
Zdarzają się też sytuacje, w których udogodnienia zwiększające dostępność w teorii funkcjonują, a w praktyce nie są wykorzystywane, np. zamknięte toalety dla osób z niepełnosprawnością.
Brakuje też odpowiednich rozwiązań dotyczących swobodnego przymierzania odzieży i obuwia. Udostępniane są większe przymierzalnie dostosowane do wózków, ale nie do potrzeb ich użytkowników. Brakuje takich elementów jak obniżone wieszaki, stabilne uchwyty czy leżanki umożliwiające przymierzenie spodni. Wynika to z braku wiedzy na temat funkcjonowania i specyfiki wykonywania czynności samoobsługowych przez te osoby.
Z kolei osoby głuche i słabosłyszące największy problem podczas robienia zakupów mają ze swobodną komunikacją. Brakuje pętli indukcyjnych i osób znających chociaż podstawowe zwroty w Polskim Języku Migowym. Osoby słabosłyszące z pewnością docenią cierpliwość oraz elastyczne podejście sprzedawcy, które przekłada się na nabycie produktu zgodnego z oczekiwaniami klienta lub rozwiązanie problemu. Dobrym rozwiązaniem dla tej grupy klientów są też kasy samoobsługowe.
Osoby ze spektrum autyzmu i z nadwrażliwością sensoryczną to liczna grupa, do której bodźce wzrokowe i słuchowe docierają ze wzmożoną intensywnością. Nadmiar bodźców powoduje silne zmęczenie, stres i rozdrażnienie, które wywołuje nagłą konieczność opuszczenia obiektu. Aby ułatwić im codzienne funkcjonowanie, niektóre centra handlowe wprowadzają ciche godziny, w ramach których zmniejszane jest oświetlenie, a muzyka i komunikaty głosowe są wyciszane.
Dobrą praktyką zwiększającą dostępność są pojawiające się w galeriach handlowych pokoje wyciszenia. Są to pomieszczenia, w których można odpocząć od nadmiaru bodźców. Dominują w nich jasne barwy i proste sprzęty.
Warto pamiętać o tym, że specyficzne potrzeby mają nie tylko osoby z orzeczoną niepełnosprawnością, ale również osoby z wózkami dziecięcymi, osoby które czasowo utraciły sprawność, osoby starsze czy podróżujące z ciężkim bagażem. Dobrym rozwiązaniem dla osób poruszających się o kulach, przy pomocy balkoników, osób starszych, kobiet w ciąży oraz opiekunów z małymi dziećmi byłyby kasy pierwszeństwa, które mogłyby znacznie przyspieszyć cały proces zakupowy.
Osoby z niepełnosprawnościami w zakresie korzystania z różnych produktów i usług mają takie same potrzeby jak pozostali klienci. Czasami tylko potrzebują właściwego sposobu komunikacji oraz specjalnego rodzaju pomocy dostosowanej do ich indywidualnych możliwości. Najważniejsza jest otwartość na drugiego człowieka, zrozumienie potrzeb, elastyczność, empatia oraz tworzenie przyjaznej atmosfery. Natomiast ciągłe natrafianie na bariery uniemożliwiające skorzystanie z usługi lub utrudnienia wiążące się z niewspółmiernym wysiłkiem w porównaniu z potencjalnymi korzyściami zniechęca lub nawet wyklucza niektórych użytkowników z aktywnego funkcjonowania w społeczeństwie. Zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego, powinno się wdrażać takie rozwiązania, które pozwolą osobom z niepełnosprawnością na zachowanie możliwie jak największej samodzielności i niezależności życiowej. Dostępność architektoniczna, cyfrowa i informacyjno-komunikacyjna jest niezbędna dla osób ze szczególnymi potrzebami, ale przydatna dla wszystkich użytkowników. Oczywiście, nawet najdoskonalsze procedury nie zastąpią zwykłej ludzkiej życzliwości i chęci niesienia pomocy.
Testerka dostępności cyfrowej. Kształciła się w ośrodku dla osób słabo widzących i niewidomych w Bydgoszczy, a później studiowała w Gdyni na kierunku technik masażysta oraz pedagogikę.
Zdobywała doświadczenie zawodowe w klubie fitness. Aktywnie uprawia sport, reprezentując klub „Łuczniczka” w Bydgoszczy, grając w bowling i kręgle.
Brała udział w imprezach sportowych w Polsce i za granicą. Sport daje jej odwagę i motywuje do stawiania nowych celów.
W wolnym czasie czyta, spaceruje z psem i jeździ na rowerze.
