Artykuły

„Lider Dostępności” to konkurs architektoniczno-urbanistyczny będący wspólną inicjatywą Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji i Towarzystwa Urbanistów Polskich. Jego celem jest promowanie idei projektowania uniwersalnego i nagradzanie rozwiązań, które przyczyniają się do tworzenia przestrzeni bardziej dostępnych dla osób z różnymi niepełnosprawnościami oraz użytkowników mających szczególne potrzeby, a więc takich rozwiązań, z których mogą korzystać wszyscy. Istotne jest nie tylko stosowanie odpowiednich elementów technicznych, takich jak windy, pola uwagi czy pętle indukcyjne, ale przede wszystkim dostrzeżenie drugiego człowieka, dla którego tworzone są te rozwiązania oraz kompleksowa analiza potrzeb wynikających z czasowej lub trwałej niepełnosprawności, wieku i specyficznej sytuacji życiowej. Rozwiązania zwiększające dostępność są niezbędne dla niektórych grup użytkowników, ale przydatne dla wszystkich.

Nagrody przyznawane są w ośmiu kategoriach:

1. Przestrzeń publiczna – najlepiej zaprojektowana lub zmodernizowana pod kątem dostępności dla wszystkich użytkowników przestrzeń publiczna, która obejmuje place, parki, skwery, plaże, place zabaw, ścieżki edukacyjne, tereny sportowe i rekreacyjne oraz przestrzenie komunikacyjno-transportowe.
2. Małe obiekty użyteczności publicznej – wyróżniają się wysoką jakością dostosowania do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Zalicza się do nich przedszkola, szkoły, przychodnie, domy kultury, restauracje, budynki administracji lokalnej, lokale służące do obsługi bankowej, handlu, gastronomii i obsługi pasażerów. Ich powierzchnia nie powinna przekraczać 10 000 m².
3. Duże budynki użyteczności publicznej – mają złożoną funkcję usługową. Do tej kategorii kwalifikują się muzea, obiekty sportowe, uniwersytety, dworce kolejowe, autobusowe i porty lotnicze oraz szpitale.
4. Nowo powstałe lub adaptowane budynki biurowe i handlowe – charakteryzujące się wysoką jakością dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Do tej grupy zalicza się placówki bankowe, biurowce i centra handlowe.
5. Hotele i obiekty mieszkalne – spełniające wymagania dostępności lub takie, w których zastosowano ciekawe bądź nowatorskie rozwiązania.
6. Obiekty zabytkowe – ich modernizacja uwzględniająca potrzeby osób z niepełnosprawnościami.
7. Architekt lub firma za całokształt pracy twórczej – projekty wyróżniające się dbałością o dostępność i uwzględnianiem potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
8. Grand Prix – nagroda specjalna, którą może zdobyć instytucja lub firma charakteryzująca się podejmowaniem działań na rzecz dostępności.

Konkurs organizowany jest od 2016 roku, a w dziewiątej edycji zgłoszono rekordową ilość – 83 rozwiązania, z których 30 zakwalifikowało się do półfinału. Były one oceniane przez kapitułę konkursu składającą się ze specjalistów w zakresie dostępności architektonicznej i projektowania uniwersalnego, urbanistów oraz ekspertów zgłoszonych przez Kancelarię Prezydenta RP, który corocznie obejmuje wydarzenie swoim patronatem.

Cieszy fakt, że kilka nagród trafiło do Trójmiasta, które podejmuje liczne działania na rzecz zwiększania dostępności i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Na tym polu dominowała Gdynia. Nagrodę główną w kategorii przestrzeń publiczna otrzymał Park leśny na Oksywiu. Głównym założeniem projektu było opracowanie bezpiecznego i dostępnego połączenia dwóch części dzielnicy. Dzięki podjętym działaniom park jest miejscem służącym rekreacji i integracji mieszkańców, jest przestrzenią dostępną dla osób, które wcześniej były wykluczone ze względu na specyficzne ukształtowanie terenu i brak rozwiązań zwiększających dostępność. Park Leśny składa się z dwóch tras spacerowych, na przebiegu których co 50 m rozmieszczono miejsca przeznaczone do odpoczynku oraz niewielkiego terenu rekreacyjnego przeznaczonego dla dzieci.

Wyróżnienie w tej samej kategorii zdobył Park centralny, który został podzielony na kilka części, pozwalających na realizację różnych potrzeb mieszkańców. Strefa spokojnej rekreacji składa się z alejek kwiatowych, ogrodu sensorycznego, wybiegu dla psów i stolików do gry w szachy. W strefie wypoczynku znajduje się staw z fontanną i zielone pola piknikowe. W projekcie parku uwzględniono także potrzeby osób dbających o aktywność fizyczną, wydzielając ścieżki dla biegaczy i wrotkarzy, wyposażając go w siłownię, linowy plac zabaw oraz skatepark.

W kategorii mały obiekt użyteczności publicznej wyróżniono Centrum Sąsiedzkie Przystań Widna 2, także znajdujące się w Gdyni. Dzięki niemu mieszkańcy mogą skorzystać z oferty instytucji miejskich oraz aktywnie spędzić czas. Mają do dyspozycji bibliotekę, kuchnię przystosowaną do prowadzenia warsztatów kulinarnych, wielofunkcyjną salę sąsiedzką z kącikiem zabaw oraz sale do ćwiczeń. Oba budynki tworzące centrum oraz patio w formie amfiteatru są dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, osób starszych i przemieszczających się z wózkami dziecięcymi.

Nagroda specjalna Grand Prix powędrowała również do tego miasta, otrzymało ją Laboratorium Innowacji Społecznych. Jest to samodzielna jednostka budżetowa miasta, która zajmuje się wyszukiwaniem, wdrażaniem i upowszechnianiem nowatorskich rozwiązań, będących odpowiedzią na potrzeby i wyzwania społeczne. Celem podejmowanych działań jest stworzenie takich warunków, aby wszystkim mieszkańcom Gdyni, niezależnie od ich wieku, sprawności, pochodzenia i miejsca zamieszkania, żyło się lepiej.

W kategorii obiekt biurowy/handlowy nie przyznano nagrody głównej, a jedno z dwóch wyróżnień otrzymało Biuro ISS Finance Service Centre w Gdańsku. Indywidualne stanowiska pracy, sale konferencyjne, strefa recepcji i pozostałe pomieszczenia zostały zaprojektowane w taki sposób, aby każdy mógł z nich swobodnie korzystać. Zadbano o udogodnienia dla osób poruszających się na wózkach, zapewniając szerokie przejścia, ruchome meble oraz obniżone blaty i włączniki. Wychodząc naprzeciw potrzebom osób, które mają problem ze wzrokiem, zastosowano oznaczenia w alfabecie Braille’a oraz kontrastowe motywy kolorystyczne. Biuro wyposażono także w pętle indukcyjne, które zwiększają dostępność dla osób z aparatami słuchowymi.

Cel przyświecający konkursowi „Lider Dostępności” jest elementem sprzyjającym realizacji konstytucyjnego prawa do równego traktowania wszystkich obywateli. Na uwagę zasługuje fakt, że cieszy się on coraz większym zainteresowaniem, a sama idea dostępności nie sprowadza się tylko do stosowania elementów architektonicznych pozwalających na likwidowanie istniejących barier. Zwiększa się świadomość społeczna dotycząca funkcjonowania osób ze szczególnymi potrzebami, co pozwala na tworzenie ciekawych i funkcjonalnych rozwiązań.

Maciej Budzisz

Ekspert ds. dostępności cyfrowej z 5-letnim doświadczeniem, mający na koncie ponad 500 audytów stron i aplikacji mobilnych. Jest absolwentem Akademii Morskiej w Gdyni. Poza pracą profesjonalną, jest pasjonatem sportu i psychologii, co przekłada się na jego funkcję prezesa Stowarzyszenia Aktywne Kosakowo. Jego zrozumienie technicznych i ludzkich aspektów dostępności pochodzi z połączenia wiedzy zawodowej z zainteresowaniami osobistymi.