Ostatni tydzień września to czas, który w przestrzeni publicznej jest poświęcony osobom głuchym i ich problemom. Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego to kluczowe wydarzenia, których celem jest zwiększenie świadomości społecznej w zakresie praw osób głuchych oraz promowanie Języka Migowego jako pełnoprawnego środka komunikacji.
Z inicjatywy Światowej Federacji Głuchych Międzynarodowy Dzień Głuchych obchodzony jest od 1958 r. w ostatnią niedzielę września. Głównym celem tego dnia jest zwrócenie uwagi społeczeństwa na wyzwania, przed którymi codziennie stają osoby głuche i słabosłyszące, na ich potrzeby, przysługujące im prawa, ich obawy, a także osiągnięcia. Podejmowane są działania promujące ich prawo do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym na równi z osobami słyszącymi oraz podkreślenie konieczności podejmowania działań zwiększających dostępność edukacji, rynku pracy, usług służby zdrowia, kultury, rekreacji oraz wszystkich sfer życia.
Aby zwrócić uwagę na tożsamość i różnorodność kulturową Głuchych, którzy na co dzień komunikują się wieloma językami migowymi, w 2017 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła 23 września Międzynarodowym Dniem Języków Migowych. Jego celem jest niwelowanie barier komunikacyjnych poprzez zwiększanie dostępu do informacji, usług publicznych i edukacji za pomocą języka migowego, a także poprawa świadomości na temat różnorodności języków migowych, które różnią się od siebie w zależności od kraju i regionu. Osoby niesłyszące komunikują się w ponad 300 różnych językach migowych, a każdy z nich opiera się na własnym słownictwie i posiada odrębne zasady gramatyczne. W rozwiniętych językach funkcjonuje między 5 a 15 tysięcy znaków migowych.
Głuchota to nie tylko brak słuchu, ale jest to niepełnosprawność, która w życiu codziennym wiąże się z wieloma barierami komunikacyjnymi i trudnościami w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych zarówno dla osób z niepełnosprawnością narządu słuchu, jak i ich rodzin oraz pozostałych osób z ich otoczenia. Porozumiewanie się z innymi jest jedną z najistotniejszych potrzeb człowieka, a często problemy pojawiające się w życiu prywatnym, społecznym oraz zawodowym osób głuchych są konsekwencją istnienia barier społecznych i komunikacyjnych.
Istnieje nawet określenie osoby wykluczonej komunikacyjnie „rodzinny pies”, które dotyczy osoby głuchej funkcjonującej w środowisku osób słyszących, na którą nikt nie zwraca uwagi np. podczas rodzinnych imprez.
Społeczność osób głuchych na całym świecie liczy około 72 milionów osób. Jest to wewnętrznie bardzo zróżnicowana grupa, mająca różne potrzeby i możliwości komunikacyjne, które są zależne między innymi od stopnia utraty słuchu, okresu życia, w którym do tego doszło, oraz od tego, w jaki sposób osoby te uczyły się funkcjonować w otaczającym świecie.
Komunikacja osób głuchych
Jednym z najbardziej podstawowych rozwiązań umożliwiających porozumiewanie się z osobą głuchą jest komunikacja na piśmie z wykorzystaniem kartki lub telefonu. Można też skorzystać z możliwości, jakie daje rozwój nowoczesnych technologii, i posłużyć się aplikacją zamieniającą mowę na tekst, który zostaje wyświetlony na ekranie urządzenia.
Utrudnieniem może być to, że dla części osób głuchych język polski jest językiem obcym i nie zawsze rozumieją one informacje przekazywane na piśmie. Dla nich pierwszym podstawowym językiem jest polski język migowy – PJM.
Język migowy jest naturalnym, wizualno-przestrzennym językiem osób głuchych. To system umownie przyjętych znaków wykonywanych za pomocą gestów i mimiki twarzy. Jest on wykorzystywany głównie przez osoby, które mają znaczny ubytek słuchu, uniemożliwiający odbiór języka mówionego.
Do komunikacji z osobami niesłyszącymi wykorzystuje się także System Językowo-Migowy – SJM, który został stworzony przez osoby słyszące w celu ułatwienia porozumiewania się z osobami głuchymi. Jego twórcy wykorzystali część znaków pochodzących z PJM oraz gramatykę języka polskiego. Sposób ten polega na jednoczesnym mówieniu i miganiu zgodnie z szykiem gramatycznym języka polskiego, precyzyjnie słowo po słowie, bez wykorzystywania mimiki.
Jeszcze inną opcją jest skorzystanie z usługi tłumacza języka migowego online. To rozwiązanie polegające na tłumaczeniu przebiegu rozmowy w czasie rzeczywistym, zarówno wypowiedzianych zdań na język migowy, jak i zdań miganych przez osobę głuchą na język polski.
Niektóre osoby z niepełnosprawnością narządu słuchu posiadają implanty ślimakowe lub aparaty słuchowe, które umożliwiają im komunikację foniczną. Często jednak w takich przypadkach wspomagają się czytaniem z ruchu ust.
Dobrą praktyką jest instalowanie w przestrzeni publicznej urządzeń lub innych środków technicznych do obsługi osób słabosłyszących, które bezprzewodowo dostarczają dźwięk do aparatu słuchowego lub implantu. Dzięki temu ułatwiają słyszenie i rozumienie mowy. Zalicza się do nich między innymi pętlę indukcyjną, która dostarcza dźwięk w postaci fal elektromagnetycznych. Istotne jest to, że nie wymaga ona dodatkowych odbiorników, wystarczy, że osoba słabo słysząca włączy na aparacie słuchowym odpowiedni program, dzięki któremu może odebrać dźwięk z pętli. W dużym uproszczeniu pętla to kabel, który przekazuje dźwięk płynący z nadajnika – mikrofonu do wzmacniacza. Pętla dokonuje selekcji najważniejszych, wymagających wzmocnienia dźwięków spośród wszystkich docierających informacji, dzięki czemu pozwala na skuteczną komunikację w trudnych warunkach akustycznych.
Z kolei system FM to zespół kilku komunikujących się bezprzewodowo urządzeń, najczęściej nadajnika i jednego lub dwóch odbiorników, które wspomagają słyszenie w miejscach, w których panują niekorzystne warunki akustyczne, takie jak hałas, pogłos czy odległość. Czasami do nadajnika podłączany jest też mikrofon kierunkowy lub słuchawki. Działanie systemu polega na tym, że mikrofon wbudowany w nadajnik zbiera dźwięki z otoczenia, które następnie nadajnik przetwarza na system radiowy FM. Tak przetworzony sygnał dźwiękowy odbiornik przechwytuje z nadajnika i przekazuje do aparatu słuchowego lub procesora dźwięku. System FM znajdzie zastosowanie wszędzie tam, gdzie hałas utrudnia rozumienie mowy, a same implanty lub aparaty słuchowe nie wystarczą, np. na koncercie, w autobusie czy w sali wykładowej.
Kultura Głuchych
Określenie „głuchy” pisane małą literą dotyczy osoby niesłyszącej, która posiada fizyczne, wrodzone lub nabyte w trakcie życia deficyty biologiczne utrudniające lub uniemożliwiające słyszenie.
Natomiast „Głuchy” pisane przez duże „G” odnosi się do tożsamości kulturowej osoby Głuchej, która nie postrzega siebie jako osoby mającej niepełnosprawność, którą trzeba wyleczyć. Różnica polega na tym, że porozumiewa się ona innym językiem i korzysta z odmiennych kanałów nadawania i odbierania informacji. Głusi to grupa kulturowa mająca swój język, historię, system znaczeń, norm, wartości oraz struktur organizacyjnych, które wynikają ze wspólnych doświadczeń. Osoby Głuche akceptują ten stan, cieszą się z przynależności do społeczności osób Głuchych, są z tego dumne.
Odrębne struktury organizacyjne
Głusi zawodnicy nie rywalizują podczas najbardziej prestiżowej imprezy zrzeszającej sportowców z niepełnosprawnościami pochodzących z całego świata. Mają swoje Igrzyska Olimpijskie Głuchych, które również odbywają się co 4 lata. Są organizowane rok po letnich Igrzyskach Olimpijskich i Paralimpijskich. Mogą w nich uczestniczyć osoby głuche i słabosłyszące, mające nie mniejszy ubytek niż 55 dB. Podczas zawodów zabronione jest korzystanie z aparatów słuchowych i implantów ślimakowych. Komunikacja jest oparta na gestach i znakach świetlnych. Osoby reprezentujące Polskę na najważniejszej imprezie są wyłaniane przez Polski Związek Sportu Niesłyszących.
Logo Międzynarodowej Społeczności Niesłyszących Sportowców jest symbolem jedności i ciągłości. W jego centralnej części znajduje się źrenica oka, która nawiązuje do tego, że osoby głuche komunikują się często za pomocą oczu i to właśnie zmysł wzroku pełni w ich życiu kluczową rolę. Okrąg tworzący źrenicę jest także częścią gestu „okey”, który wykonuje się poprzez połączenie kciuków i palców wskazujących w taki sposób, żeby powstało kółko. Kolorowe ramiona tworzące logo to czterokrotnie powielone palce dłoni, które symbolizują ciągłość. Wykorzystane kolory: czerwony, niebieski, żółty i zielony reprezentują poszczególne kontynenty: azjatycką, europejską, amerykańską oraz afrykańską organizację sportu głuchych.
Symbol Głuchych
Międzynarodowym symbolem Głuchych jest motyl w odcieniach niebieskiego lub turkusu, ponieważ motyle są głuche, ich skrzydła symbolizują barwność Polskiego Języka Migowego, a ich trzepot odzwierciedla dynamikę tego języka. Z kolei kolor turkusowy jest symbolem zaufania oraz wiary w siebie i w innych ludzi.
Często też motyw dłoni, które są podstawowym narzędziem wykorzystywanym do komunikowania się, jest używany do oznaczania osób mających problem ze słuchem.
Prawdopodobnie najbardziej kojarzonym przez osoby słyszące symbolem jest przekreślone ucho, które wskazuje na jakąś dysfunkcję lub brak. Zarówno motyl, jak i dłonie to symbole, które mają pozytywny wydźwięk, ponieważ zwracają uwagę na piękno i potencjał.
Międzynarodowy Dzień Głuchych oraz Dzień Języka Migowego są istotne w kontekście walki o zapewnienie osobom głuchym dostępu do edukacji, pracy, kultury, sportu, usług i życia społecznego na takich samych zasadach jak reszta społeczeństwa. Aby wdrożyć działania zwiększające dostępność, które będą odpowiadały na rzeczywiste potrzeby osób głuchych i słabosłyszących, należy zrozumieć osoby mające problem ze słuchem i uświadomić sobie, z czego wynikają ich codzienne problemy. W kontakcie z osobami głuchymi istotna jest empatia, cierpliwość, a także wzajemne przełamywanie barier i unikanie stereotypowego myślenia. Warto pamiętać o tym, że tak jak ma to miejsce w przypadku osób z innymi niepełnosprawnościami, osoby głuche to bardzo zróżnicowana grupa – każdy ma różne doświadczenia, natrafia na inne bariery i potrzebuje odmiennego wsparcia w ich pokonywaniu.
Testerka dostępności cyfrowej. Kształciła się w ośrodku dla osób słabo widzących i niewidomych w Bydgoszczy, a później studiowała w Gdyni na kierunku technik masażysta oraz pedagogikę.
Zdobywała doświadczenie zawodowe w klubie fitness. Aktywnie uprawia sport, reprezentując klub „Łuczniczka” w Bydgoszczy, grając w bowling i kręgle.
Brała udział w imprezach sportowych w Polsce i za granicą. Sport daje jej odwagę i motywuje do stawiania nowych celów.
W wolnym czasie czyta, spaceruje z psem i jeździ na rowerze.
