Praca jest bardzo ważnym elementem naszego życia, daje możliwość zarobku, a także pozwala na nawiązywanie kontaktów społecznych. Każdy człowiek ma prawo do podjęcia pracy zawodowej, osoby z różnymi niepełnosprawnościami, jeśli posiadają odpowiednie wykształcenie i umiejętności, nie powinny być dyskryminowane na rynku pracy. Niestety wiele osób z dysfunkcją wzroku, będących w wieku aktywności zawodowej, ma problem z podjęciem zatrudnienia. Konsekwencją bezrobocia jest izolacja i wykluczenie społeczne oraz pogorszenie sytuacji materialnej.
Bariery i utrudnienia dotyczące zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami
Pierwszą barierą jest strach przed zmianą lub nawet niechęć osób z niepełnosprawnością do podjęcia pracy zawodowej. Niektóre osoby mające problem ze wzrokiem mają niską samoocenę i nie wierzą we własne możliwości. Czują lęk przed wejściem w nowe środowisko. Przeciwieństwem jest roszczeniowa postawa osób z dysfunkcją wzroku i zbyt wygórowane oczekiwania dotyczące warunków pracy oraz dostosowania stanowiska, na którym ma ona wykonywać obowiązki zawodowe.
Kolejną przeszkodą są bariery mentalne oraz stereotypowe myślenie pracodawców, którzy nie znają możliwości osób niewidomych i nie wiedzą, czego mogą się po nich spodziewać. Obawiają się też, że będą one wymagały ciągłej pomocy, a ich praca będzie nieefektywna. Zawiłości prawne i system orzecznictwa również odstraszają potencjalnych pracodawców. Nie zdają sobie oni też często sprawy z potencjalnych korzyści wynikających z zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością, między innymi ze wsparcia finansowego oferowanego przez PFRON.
Kolejnym czynnikiem jest wysoki poziom bezrobocia na danym obszarze. Jeżeli osoby pełnosprawne mają problem ze znalezieniem pracy, to prawdopodobnie osoby niewidome też tego doświadczą.
Problemem są też niskie kwalifikacje zawodowe lub wykształcenie niedostosowane do potrzeb ciągle zmieniającego się rynku pracy. Dotyczy to szczególnie osób, które straciły wzrok w wieku aktywności zawodowej lub przez wiele lat pracowały na jednym stanowisku, które zostało zlikwidowane.
Dużym utrudnieniem może być też to, że specjalistyczne oprogramowanie wykorzystywane w jakiejś branży nie współpracuje z czytnikami ekranowymi, których używają osoby niewidome, oraz z oprogramowaniem powiększającym.
Barierą jest też miejsce zamieszkania niesprzyjające samodzielnemu przemieszczaniu się oraz oddalone od potencjalnych miejsc pracy.
Zgodnie z prawem, a dokładnie z posiadanym orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, nie wszystkie osoby niewidome i słabowidzące są zdolne do podjęcia pracy. Udowadniają jednak, że są czynności, które mogą wykonywać, i stanowiska, na których z powodzeniem mogą pracować. Zawody te zmieniają się, i obecnie niewidomi wykonują prace, które wcześniej były dla nich niedostępne, a do wykonywania tradycyjnych prac, którymi wcześniej zarabiali na życie, są często wykorzystywane automaty. Dzięki nieustannemu postępowi technologicznemu, dostępowi do informacji i zwiększaniu się świadomości społecznej, osoby z dysfunkcją wzroku funkcjonują nie tylko na chronionym, ale także na otwartym rynku pracy. W ramach chronionego rynku pracy osoby z dysfunkcją wzroku są zatrudniane w spółdzielniach pracy oraz w zakładach pracy chronionej.
Osoby słabowidzące, w stosunku do niewidomych, mają trochę większy wybór, ponieważ mogą wykonywać prace, w których odnajdują się osoby niewidome, oraz takie, które wymagają częściowego posługiwania się wzrokiem. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku wybitnego talentu; intelekt i szczególne predyspozycje oraz zdolności mogą przeważać nad problemami ze wzrokiem. Z kolei niektóre osoby słabowidzące mają wady wzroku, w których istnieje ryzyko odklejenia siatkówki; praca wiążąca się z wysiłkiem fizycznym jest dla nich przeciwwskazana.
Dawniej osoby niewidome pracowały głównie w spółdzielniach pracy, których jest już niewiele. Dla tej grupy dostępne były prace powtarzalne, wykonywane bez większych zmian w długim czasie, takie jak: ręczny naciąg szczotek, wykonywanie żabek do firan, zamknięć do słoików i butelek, wyplatanie koszy wiklinowych oraz dziewiarstwo. Obecnie pracę wykonywaną przez kilka osób może zastąpić jedna maszyna. Niewidomi pracowali również jako telefoniści. Nieustanny postęp technologiczny oraz rozwój tyfloinformatyki sprawiają, że osoby mające problem ze wzrokiem mają narzędzia, takie jak czytniki ekranu oraz programy powiększające, które pozwalają im na podejmowanie pracy umysłowej.
Bardzo popularna wśród osób z dysfunkcją wzroku jest telepraca, którą często wykonuje się we własnym mieszkaniu. Pracownik, za pośrednictwem internetu, udostępnia zleceniodawcy efekty swojej pracy. Jest to wygodne rozwiązanie dla niewidomych, którzy mają trudności z samodzielnym przemieszczaniem się lub w ich miejscu zamieszkania nie ma ofert pracy dostosowanych do ich możliwości. Pozwala też na wykonywanie pracy dla dowolnego pracodawcy w kraju, niezależnie od odległości. Zdalnie mogą być wykonywane takie zadania, jak:
- wyszukiwanie i wprowadzanie danych,
- telemarketing,
- sprzedaż towarów i usług,
- tłumaczenia z różnych języków,
- korekta tekstów przeznaczonych do druku.
Wadą tego rozwiązania jest brak bezpośredniego kontaktu ze współpracownikami.
Z kolei stereotypem działającym na korzyść osób z dysfunkcją narządu wzroku jest to, że są one dobrymi masażystami. W każdej dziedzinie trzeba mieć określone predyspozycje do wykonywania jakiegoś zawodu, a brak wzroku jest raczej sprawą drugorzędną. Problemy ze wzrokiem nie powinny natomiast wykluczać z pracy na stanowisku masażysty. Ten stereotyp sprzyja osobom słabowidzącym i niewidomym, a pacjenci zazwyczaj chętnie korzystają z ich usług. Niewidomi dawniej pracowali, i nadal pracują, jako masażyści w przychodniach, sanatoriach, centrach odnowy biologicznej oraz prowadzą prywatne gabinety masażu.
Osoby charakteryzujące się uzdolnieniami muzycznymi i posiadające słuch absolutny odnajdują się na takich stanowiskach, jak organista, stroiciel fortepianów czy nauczyciel muzyki.
W środowisku osób słabowidzących i niewidomych można też spotkać prawników, psychologów, informatyków, dziennikarzy oraz nauczycieli i wykładowców. Niektórzy pracują w różnych instytucjach i organizacjach pozarządowych podejmujących działania na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Częstą praktyką jest też zatrudnianie tej grupy osób w ochronie, a także na stanowiskach związanych z dbaniem o utrzymanie czystości.
Rynek pracy nieustannie się zmienia, a więc wymagania stawiane potencjalnym pracownikom także ulegają zmianom. Osoby mające problem ze wzrokiem dzięki rozwojowi tyfloinformatyki mają większy wybór w zakresie charakteru pracy, mogą zarówno pracować fizycznie, jak i umysłowo. Są stanowiska, które przez lata są dostępne dla tej grupy, takie jak masażysta czy wszystkie związane z predyspozycjami muzycznymi. Z kolei z innych stanowisk niewidomi zostali wykluczeni, a praca ich rąk została zastąpiona przez bardziej wydajne maszyny. Osoby niewidome chcące podjąć satysfakcjonującą pracę powinny dbać o nieustanny rozwój i podwyższanie kwalifikacji zawodowych.
Testerka dostępności cyfrowej. Kształciła się w ośrodku dla osób słabo widzących i niewidomych w Bydgoszczy, a później studiowała w Gdyni na kierunku technik masażysta oraz pedagogikę.
Zdobywała doświadczenie zawodowe w klubie fitness. Aktywnie uprawia sport, reprezentując klub „Łuczniczka” w Bydgoszczy, grając w bowling i kręgle.
Brała udział w imprezach sportowych w Polsce i za granicą. Sport daje jej odwagę i motywuje do stawiania nowych celów.
W wolnym czasie czyta, spaceruje z psem i jeździ na rowerze.
