Artykuły

6 kwietnia obchodzony jest Światowy Dzień Sportu. Chyba nikogo nie trzeba przekonywać o tym, że sport to zdrowie. Aktywność fizyczna nie tylko pozytywnie wpływa na kondycję fizyczną, ale także kształtuje charakter. Ruch jest naturalną potrzebą człowieka, ale w sytuacji osób z różnymi niepełnosprawnościami nie zawsze jest ona w pełni realizowana, z powodu lęku, braku motywacji lub wiedzy na temat aktywności dostępnych dla konkretnej grupy odbiorców.

Jednym z elementów kompleksowej rehabilitacji jest aktywność fizyczna. Poza podejmowaniem aktywności fizycznej przez osoby z niepełnosprawnością, której zawsze towarzyszy cel rehabilitacyjny, wyróżnić można też osoby podejmujące rekreacyjną aktywność fizyczną oraz osoby wyczynowo uprawiające konkretną dyscyplinę sportową. Celem regularnego podejmowania działań sportowych jest poprawa kondycji fizycznej, poszerzenie kontaktów społecznych lub osiągnięcie satysfakcjonujących wyników podczas rywalizacji.

Uprawianie sportu przez osoby słabowidzące i niewidome

Wybór podejmowanej aktywności w dużej mierze uzależniony jest od indywidualnych upodobań oraz od stopnia uszkodzenia wzroku. W przypadku osób słabowidzących i niewidomych nie wystarczy tylko chcieć – podjęcie spontanicznej decyzji o tym, że ma się ochotę pójść pobiegać, grać w piłkę czy wsiąść na rower, nie zawsze oznacza realizację. Osoby niewidome są praktycznie pozbawione możliwości samodzielnego podejmowania aktywności wymagających dynamicznego przemieszczania się w przestrzeni. Natomiast osoby słabowidzące muszą racjonalnie ocenić swoje możliwości, na ile to, co jeszcze widzą, pozwoli im na bezpieczne uprawianie konkretnej dyscypliny sportowej. Ograniczenie pola widzenia lub obniżenie ostrości wzroku może powodować trudności w trafnym ocenianiu odległości oraz w automatycznym reagowaniu na to, co się dzieje dookoła. Nie każda osoba jest w stanie dostrzec dynamicznie przemieszczającą się piłkę znajdującą się kilkanaście metrów od niej. Nie bez znaczenia jest też jej kolor oraz kontrast między podłożem, całą infrastrukturą sportową i ubiorem pozostałych zawodników. Wybierając aktywność na świeżym powietrzu, należy też wziąć pod uwagę szybko zmieniające się warunki atmosferyczne i oświetleniowe. Deszcz, mgła czy kąt padania promieni słonecznych mogą utrudniać lub uniemożliwiać właściwą orientację w przestrzeni. Dotyczy to szczególnie gier zespołowych oraz aktywności wymagających przemieszczania się, wymijania innych osób i przeszkód znajdujących się na drodze. Jazda na rowerze leśną drogą w słoneczny dzień to dla wielu osób idealne warunki, ale wzrok wielu osób słabowidzących potrzebuje więcej czasu na przystosowanie się do zmieniających się warunków, dlatego naprzemienne przejeżdżanie przez zacienione i słoneczne odcinki może być bardzo stresujące.

Jakie możliwości mają osoby słabowidzące i niewidome?

Zapewne nic nie jest w stanie zastąpić joggingu na świeżym powietrzu, podczas którego można podziwiać piękno otaczającej przyrody. Ale taka forma aktywności jest dostępna tylko dla tych osób z problemami ze wzrokiem, które mogą skorzystać ze wsparcia widzącego przewodnika. Jego rola polega na kontrolowaniu przebiegu trasy oraz dbaniu o bezpieczeństwo. Osoba niewidoma jest połączona z przewodnikiem linką, która pozwala na wyczuwanie odległości i zmiany kierunku. W takim duecie nieocenione jest wzajemne zaufanie i właściwa komunikacja. Alternatywą są siłownie i kluby fitness, które w swoim wyposażeniu posiadają stacjonarne bieżnie. Innym rozwiązaniem gwarantującym większą niezależność jest zakup urządzenia i korzystanie z niego w zaciszu domowym. Taka forma aktywności może być dla niektórych osób zbyt monotonna, ale przecież można sobie ją uatrakcyjnić, słuchając ulubionej muzyki lub interesującej książki. Podobnie wygląda sytuacja z kolarstwem – osoby, które nie są w stanie samodzielnie jeździć na rowerze bez stwarzania zagrożenia dla pozostałych użytkowników ruchu drogowego, również mogą skorzystać ze wsparcia widzącego pilota. Specyfika jazdy polega na tym, że osoby siedzące na tandemie powinny być dobrze zgrane, żeby płynnie naciskać pedały, a pilot kieruje tandemem i dba o bezpieczeństwo. W przypadku braku tandemu lub osoby chętnej do wspólnej jazdy, również można korzystać z rowerów stacjonarnych będących na wyposażeniu obiektów sportowych lub kupić sprzęt dostosowany do indywidualnych potrzeb. Takie rozwiązanie gwarantuje dużą niezależność i systematyczność podejmowanych działań. Ciekawym rozwiązaniem, ale wiążącym się z większymi kosztami, dostępnym dla osób słabowidzących i niewidomych, są indywidualne treningi personalne będące w ofercie chyba każdej siłowni. Zadaniem trenera jest zaplanowanie procesu treningowego, nauczenie podopiecznego poprawnego wykonywania ćwiczeń i zapewnienie bezpieczeństwa.

Osoby będące zainteresowane rekreacyjnym lub wyczynowym uprawianiem konkretnej dyscypliny sportowej dostosowanej do możliwości i potrzeb osób słabowidzących i niewidomych mogą też skorzystać z oferty organizacji zajmujących się sportem osób z dysfunkcją narządu wzroku, do których można zaliczyć: Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących CROSS, Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”, Związek Kultury Fizycznej OLIMP. W Polsce, w większych miastach, funkcjonują kluby zrzeszające sportowców mających problem ze wzrokiem, ale ich oferta różni się od siebie ze względu na aktywne sekcje sportowe.

Dyscypliny uprawiane przez osoby słabowidzące i niewidome

Istnieje kilka dyscyplin, które mogą być z powodzeniem uprawiane przez osoby z niepełnosprawnością narządu wzroku. Bazują one na dobrej sprawności ruchowej i orientacji przestrzennej oraz na słuchu zawodników. Do dyscyplin dostępnych dla tej grupy osób zaliczyć można: bowling, kręgle klasyczne, kolarstwo tandemowe (odmiana szosowa i torowa), lekkoatletykę, showdown, narciarstwo, blind football, goalball, strzelectwo laserowe i pneumatyczne, pływanie, wioślarstwo, taniec towarzyski, szachy oraz warcaby.

Podejmowanie aktywności fizycznej przez osoby słabowidzące i niewidome często wynika z chęci aktywnego wypoczynku, urozmaicenia trybu życia i rozładowania napięcia emocjonalnego. Sport pozwala na przełamywanie barier psychologicznych i społecznych, umożliwia zmianę środowiska i poznawanie nowych osób mających podobne zainteresowania. Pozytywna wartość sportu przejawia się też w tym, że odnoszone sukcesy we współzawodnictwie sportowym w kraju i na arenach międzynarodowych przyczyniają się do budowania pozytywnego wizerunku osób z niepełnosprawnościami w społeczeństwie. Sport może być formą samorealizacji, a w przypadku wyczynowego uprawiania jakiejś dyscypliny, może być sposobem na życie i źródłem utrzymania.