Artykuły

Ponad 80% informacji z otoczenia dociera do nas za pomocą zmysłu wzroku. Nieodłącznym elementem świata wizualnego są kolory. To dzięki nim możemy zachwycać się błękitem nieba oraz wschodami i zachodami słońca, w trakcie których prezentowana jest cała paleta barw, od żółtego, poprzez różne odcienie pomarańczowego, aż do ognistej czerwieni. Złota polska jesień także ma swój urok, spacery wśród różnobarwnych, szeleszczących liści pozwalają na chwilę relaksu w codziennym pędzie. Z kolei soczysta zieleń traw, kwiatów i drzew, pojawiająca się po długiej zimie, jest oznaką nadchodzącej wiosny.

Kolory mają duże znaczenie także przy kompletowaniu garderoby i doborze odpowiedniego ubioru, dopasowanego do konkretnej sytuacji. Często jesteśmy oceniani przez pryzmat tego, co mamy na sobie, ponieważ kolor ma swoją symbolikę, jest elementem komunikacji niewerbalnej i, chociaż podejmujemy coraz odważniejsze decyzje, to nadal są kolory zarezerwowane dla oficjalnych stylizacji biznesowych, ślubnych czy dla okresu żałoby.

Z kolei, wchodząc do jakiegoś wnętrza, nie tylko jego wystrój, meble i dodatki mają znaczenie, ale właśnie także dobór barw, które mogą sprawić, że pomieszczenie jest oceniane pozytywnie, jako ciepłe i przytulne. Odpowiednie połączenie kolorów oraz dopasowane oświetlenie może także optycznie powiększyć nawet bardzo małe pomieszczenie i sprawić, że będzie ono miejscem, w którym chce się przebywać.

Kolor jest wykorzystywany również w przestrzeni publicznej do przekazywania konkretnych informacji, takich jak oznaczenie barwne znajdujące się na początku i końcu schodów, wyodrębnienie linii oddzielających bezpieczną przestrzeń na peronach kolejowych, sygnalizacja świetlna na przejściach dla pieszych oraz jaskrawe banery reklamowe, mające przykuć uwagę zabieganych przechodniów. Dla większości oczywiste jest to, że czerwony jest kolorem alarmującym, który ma przed czymś ostrzegać, a łagodny zielony daje przyzwolenie na wykonanie jakiejś czynności, np. skorzystanie ze zjeżdżalni w akwaparku.

Czy osoby niewidome wiedzą, jak wyglądają kolory? Wiedza na temat świata barw oraz ich znaczenia w codziennym życiu zazwyczaj są zależne od tego, kiedy dana osoba straciła wzrok. W przypadku osób ociemniałych, takich które pamiętają wizualny obraz świata, zwracanie uwagi na kolor ubrań czy dobór barw przy urządzaniu mieszkania jest czymś naturalnym. Pomimo tego, że niektóre obrazy wraz z upływem czasu mogą się zacierać, to raczej podstawowe kolory zostają zachowane w pamięci.

Inaczej wygląda sytuacja u osób niewidomych od urodzenia, u których bodźce wzrokowe nie miały wpływu na kształtowanie się wiedzy o otaczającym świecie. Opanowują one pamięciowo informacje o tym, że słońce jest żółte, niebo niebieskie, a trawa zielona, ale kolor jest dla nich pojęciem abstrakcyjnym. U osób mających poczucie światła w kontekście wiedzy o kolorach pomocne może być odróżnianie światła i jasności od całkowitej ciemności.

Czy kolor ma znaczenie dla osób niewidomych? Dużo zależy od tego, jak była wychowywana dana osoba i jakie dostawała informacje na temat tego, czego nie mogła zobaczyć. Czy domownicy, opisując świat roślin i zwierząt, używali nazw kolorów? Czy w domu przywiązywano wagę do wyglądu zewnętrznego i właściwego doboru garderoby? Jeśli dla rodziców nie było to ważne, lub nie mówili o tym niewidomemu dziecku, to najprawdopodobniej w dorosłym życiu niewidomy będzie się kierował innymi elementami dobierając strój. Natomiast, jeśli dziecko opanowało pamięciowo podstawową wiedzę na temat barw, co do czego pasuje i jakie kolory się ze sobą gryzą, to najprawdopodobniej w dorosłym życiu będzie przestrzegać tych zasad. Nawet jeśli nie zapamięta, jakiego koloru jest każda rzecz znajdująca się w szafie, to pewnie będzie kojarzyć konkretny schemat, że ta bluzka z trzema guziczkami pasuje do spodni z takiego materiału, mających z tyłu dwie małe kieszonki. Jeśli nie będzie czegoś pewna, to prawdopodobnie skonsultuje się z zaufaną osobą widzącą. To często osoba będąca stałym doradcą towarzyszy osobie niewidomej na zakupach, pomaga dobrać poszczególne elementy garderoby oraz dopasować je kolorystycznie do twarzy i koloru włosów.

Wśród osób mających problem ze wzrokiem są też daltoniści, którzy widzą na tyle dobrze, że mogą w codziennym życiu korzystać z informacji wizualnych, ale nie rozróżniają oni niektórych kolorów, lub tacy, dla których świat jest szaro-biało-czarny. Osoby słabowidzące mają szereg różnych wad wzroku i praktycznie każda z nich widzi inaczej. Często mają one problem z nazwaniem kolorów bardzo zbliżonych do siebie: granat i czerń, niebieski i zielony oraz całej palety różnych odcieni pasteli. Duże znaczenie ma dla nich także odpowiednie oświetlenie.

Czy osoby niewidome mają jakieś sposoby na rozpoznawanie kolorów? Jednym z przekonań funkcjonujących w społeczeństwie jest to, że osoby niewidome za pomocą dotyku rozpoznają kolory. Nie wiem, czy jest to możliwe, nie znam nikogo posiadającego taką umiejętność, i sama też tego nie potrafię. Myślę, że nie można tego powiązać z temperaturą, gdyż jest ona raczej zależna od rodzaju tworzywa, z jakiego została zrobiona konkretna rzecz, i temperatury otoczenia.

Na wielu płaszczyznach sprzymierzeńcem osób mających problem ze wzrokiem jest nieustanny postęp technologiczny i rozwój oprogramowania wspomagającego. Do dyspozycji są aplikacje bazujące na sztucznej inteligencji, które analizują obraz uzyskany z kamery urządzenia. Posiadają one między innymi opcję rozpoznawania kolorów.

• Aplikacja Seeing AI do opcji rozpoznawania kolorów podchodzi z dużym dystansem, ponieważ wystarczy delikatny ruch obiektywu skierowanego na tę samą rzecz, i już słyszymy zupełnie inną informację o kolorze. Na jakość prezentowanych danych z pewnością ma też wpływ oświetlenie pomieszczenia oraz odległość od obiektu, który chcemy sprawdzić.
• Kolejna aplikacja, Seeing Assistant-Home, ma wady i zalety podobne do aplikacji Seeing AI. Trudności polegają na właściwym rozpoznaniu kolorów, różniących się odcieniem od tych najbardziej podstawowych. Znaczenie ma też oświetlenie i odpowiednie ustawienie odległości telefonu od testowanego obiektu.
• Natomiast aplikacja TapTapSee nie służy do rozpoznawania kolorów; opisuje ona przedmioty i przestrzeń, którą niewidomy użytkownik uchwycił na zdjęciu. Uważam, że opisy generowane w tej aplikacji są zwięzłe i konkretne, ale najważniejsze jest to, że dosyć dobrze radzi sobie ona z określaniem kolorów. Bardziej wiarygodnym i precyzyjnym rozwiązaniem, w stosunku do aplikacji mobilnych posiadających szereg innych funkcji, jest Colorino – oddzielne urządzenie, które rozpoznaje kolory, potrafiące odróżnić 150 barw.
• Kolor jest ważnym elementem świata wizualnego. Natomiast jeśli chodzi o osoby mające problem ze wzrokiem, są takie, które pomimo tego, że nigdy nie widziały i nie wiedzą, czym są barwne obrazy, to zwracają uwagę na to, co mają na sobie, oraz jak jest urządzone ich mieszkanie. Mają świadomość tego, że w pierwszym kontakcie są oceniane na podstawie tego, jak wyglądają. Są też takie osoby, dla których kolor nie ma znaczenia. Przy doborze garderoby i wystroju wnętrza ważna jest dla nich wygoda oraz rodzaj tkaniny, z jakiej została zrobiona dana rzecz. Dobrze jest jednak mieć świadomość tego, że w kryzysowej sytuacji zawsze można wspomóc się technologią, nawet jeśli otrzymane informacje nie są w 100% wiarygodne.

Karolina Rzepa

Testerka dostępności cyfrowej. Kształciła się w ośrodku dla osób słabo widzących i niewidomych w Bydgoszczy, a później studiowała w Gdyni na kierunku technik masażysta oraz pedagogikę.
Zdobywała doświadczenie zawodowe w klubie fitness. Aktywnie uprawia sport, reprezentując klub „Łuczniczka” w Bydgoszczy, grając w bowling i kręgle.
Brała udział w imprezach sportowych w Polsce i za granicą. Sport daje jej odwagę i motywuje do stawiania nowych celów.
W wolnym czasie czyta, spaceruje z psem i jeździ na rowerze.