Coraz większą popularnością w przestrzeni publicznej cieszą się kody QR, czyli dwuwymiarowe kody graficzne służące do przechowywania informacji, występujące w postaci ciemnych i jasnych kwadratów. Pozwalają one między innymi na zakodowanie liter, cyfr, symboli, japońskich znaków Kanji/Kana, alfabetu arabskiego, greckiego, hebrajskiego oraz cyrylicy. Kody te łączą świat analogowy z cyfrowym. Do ich odczytywania wykorzystuje się aparaty wbudowane w smartfony lub przeznaczone do tego celu aplikacje. Mogą zawierać takie informacje jak numery telefonów, adresy stron internetowych czy bardziej rozbudowane treści tekstowe liczące nawet do 7 tysięcy znaków, co daje około 4 standardowe strony. Wywodzą się one z Japonii, zostały opracowane w 1994 roku przez firmę Denso Wave, a w 2000 r. zostały zatwierdzone jako międzynarodowy standard.
Zastosowanie kodów QR
Ten sposób kodowania informacji jest powszechnie stosowany w przemyśle, reklamach i transporcie. Ułatwiają one dostęp do informacji, które ze względu na objętość nie mieszczą się na opakowaniu produktu. O ich uniwersalności świadczy fakt, że mogą z niego korzystać zarówno osoby mające problem ze wzrokiem, jak i wszyscy użytkownicy. Telefon z wbudowanym aparatem, będący narzędziem do odczytywania informacji zakodowanych w tych niewielkich kwadracikach, prawie każdy ma zawsze przy sobie.
Technologie wspomagające a kody QR
Technologie wspomagające wykorzystywane przez osoby z niepełnosprawnościami nie zawsze nadążają za postępem technologicznym. Twórcy nowoczesnych rozwiązań często zapominają o szczególnych potrzebach potencjalnych odbiorców lub nie mają świadomości istniejących barier. Kody QR są ułatwieniem dla osób słabowidzących i niewidomych, ale mogą być również przeszkodą w dostępie do informacji, w zależności od konkretnej sytuacji. Istotne jest, żeby aplikacja wykorzystywana do skanowania kodu potrafiła automatycznie go wykryć, nie wymagając od użytkownika precyzyjnego ustawienia kodu w polu widzenia obiektywu.
Osoby mające problem ze wzrokiem często korzystają z kodów QR, aby zapoznać się z charakterystyką produktów spożywczych. Skanowanie kodów jest nieocenioną pomocą, gdy trzeba odróżnić od siebie kosmetyki posiadające taką samą butelkę, znaleźć konkretną przyprawę czy wybrać odpowiedni smak budyniu bez konieczności otwierania torebki. Często wykorzystują do tego celu aplikacje dedykowane osobom słabowidzącym i niewidomym, które ułatwiają codzienne funkcjonowanie. Posiadają one szereg funkcji odpowiadających na potrzeby tego środowiska i w jakimś zakresie pozwalają na niwelowanie barier w dostępie do informacji wynikających z problemów ze wzrokiem.
Przykłady aplikacji wspomagających
Jedną z nich jest Seeing Assistant Home, aplikacja składająca się z kilku modułów pozwalających na rozwiązywanie najbardziej podstawowych problemów. Podczas wyszukiwania kodu na produkcie, który chce się rozpoznać, telefon wydaje przerywany dźwięk. O zlokalizowaniu kodu użytkownik zostaje poinformowany komunikatem głosowym. Pojawia się także lista z linkami prowadzącymi do informacji o produkcie oraz do sklepów, w których można go nabyć. Treść wyświetlającą się po zeskanowaniu kodu QR można dodać do prywatnych zbiorów, ale nie jest możliwe przypisywanie do niej własnej etykiety.
Podstawowym problemem, z którym mogą się spotkać niewidomi użytkownicy podczas próby odczytania kodu, jest jego zlokalizowanie. Niektóre produkty mają względnie stałe miejsca, w których są one umieszczane, dzięki czemu proces skanowania przebiega zdecydowanie szybciej. Aplikacja Zuzanka, która powstała z myślą o osobach mających problem ze wzrokiem, służy do skanowania dat ważności produktów. Posiada wskazówki dla użytkowników dotyczące tego, gdzie należy szukać kodu w przypadku konkretnych kategorii produktów spożywczych, jeśli umieszczane są zgodnie z jakimś schematem, np. kartony z sokiem lub mlekiem – tuż przy zakrętce, a opakowania z aluminiową, zdejmowaną przykrywką, takie jak jogurty albo śmietana, powinny mieć kod na aluminiowej przykrywce.
Problemy z umieszczaniem kodów na urządzeniach
Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku umieszczania kodu na kartonach różnych urządzeń, który należy skanować za pomocą przypisanych do nich aplikacji. Rozwiązanie to ma usprawnić proces łączenia urządzenia z telefonem, ale problematyczne jest już samo namierzenie kodu, a co dopiero ustawienie odpowiedniej odległości między telefonem a skanowaną powierzchnią. Aplikacje te nie są dedykowane niewidomym użytkownikom, a więc nie posiadają jakichkolwiek dostosowań ułatwiających proces namierzania kodu, a następnie jego skanowanie.
Kody QR w transporcie
Kody QR są także wykorzystywane w transporcie, umieszczane są na biletach kolejowych. W jadącym pociągu ciężko ograniczyć drgania, więc problematyczny może być zbyt mały rozmiar kodu, przez co staje się on nieczytelny. Alternatywą jest zweryfikowanie przez konduktora ważności biletu internetowego w centralnym systemie sprzedaży lub poproszenie podróżnego o powiększenie kodu, jeśli bilet jest wyświetlany na urządzeniu elektronicznym. Proces zwiększania rozmiaru kodu przysparzał wiele trudności osobom wykorzystującym do obsługi telefonu czytnik ekranu. Gest służący do rozciągnięcia elementu znajdującego się na ekranie przy włączonym czytniku VoiceOver nie działał. Obejściem tego problemu było wyłączenie czytnika przy wyświetlonym bilecie, tak aby osoba kontrolująca mogła powiększyć kod do wielkości pozwalającej na jego zeskanowanie. Aplikacje służące do zakupu biletów są nieustannie udoskonalane i dostosowywane do potrzeb użytkowników. Efektem tych działań jest to, że niedogodność ta została naprawiona, kod znajdujący się na bilecie w aplikacji Koleo oraz Bilkom jest wyświetlany w sposób gwarantujący jego płynne rozpoznanie.
Kody QR w różnych dziedzinach życia
Kolejnym zastosowaniem tego systemu jest umieszczanie kodu QR na drzwiach pomieszczeń. Może on zawierać takie podstawowe informacje jak nr gabinetu i jego funkcja, ale może być wzbogacony o informacje kontaktowe, charakterystykę spraw, jakie można w danym miejscu załatwić, czy nawet opis przestrzeni znajdującej się za drzwiami. Aby rozwiązanie to było przydatne dla osób mających problem ze wzrokiem, powinny one zostać poinformowane o tym, że w danej instytucji istnieje takie udogodnienie oraz muszą wiedzieć, gdzie szukać tabliczki z kodem.
Kody QR można także spotkać w hotelach i innych miejscach, w których udostępniana jest sieć bezprzewodowa. Ręczne wpisywanie hasła zostaje zastąpione zeskanowaniem kodu. Taka opcja znacznie przyspiesza cały proces i jest dużym ułatwieniem dla osób z niepełnosprawnościami.
Kody QR coraz częściej pojawiają się w muzeach i na różnych wystawach. Zawierają odnośnik do szerszego opisu prezentowanych eksponatów lub do nagrania dźwiękowego z audiodeskrypcją, przyczyniając się tym do zwiększania dostępności w placówkach kultury.
Coraz bardziej powszechne jest też umieszczanie kodów na wizytówkach i ulotkach. Takie rozwiązanie, podobnie jak w przypadku wpisywania hasła dostępu do sieci bezprzewodowej, jest przydatne nie tylko dla osób mających problem ze wzrokiem, ale ułatwia życie wszystkim użytkownikom, ograniczając ręczne przepisywanie informacji, które po zeskanowaniu kodu zostają wyświetlone na ekranie telefonu i można je zdecydowanie szybciej dodać do listy kontaktów.
Drukowanie w Braille’u jakichś dokumentów, ulotek czy materiałów szkoleniowych jest rzadką praktyką, dlatego umieszczenie kodu QR na wersji papierowej dokumentu jest alternatywą dającą wszystkim zainteresowanym osobom możliwość zapoznania się z przygotowanymi informacjami, pod warunkiem, że są one dostępne cyfrowo dla osób mających szczególne potrzeby.
Potencjał kodów QR
Chociaż kody QR nie są nowym rozwiązaniem, to zainteresowanie sposobami ich wykorzystania w różnych dziedzinach życia nieustannie rośnie. Dają one ogromne możliwości łącząc świat analogowy z przestrzenią cyfrową. Ich potencjał tkwi we wszechstronnym wykorzystywaniu tego systemu, ponieważ nie są one rozwiązaniem dedykowanym wąskiej grupie odbiorców, tylko mogą z nich z powodzeniem korzystać wszyscy użytkownicy. Przy właściwym przygotowaniu kodu i wypracowaniu standardów dotyczących lokalizacji oraz odpowiednim doborze treści, do których prowadzą kody, są one elementem przeciwdziałającym wykluczeniu informacyjnemu osób z niepełnosprawnościami.
Testerka dostępności cyfrowej. Kształciła się w ośrodku dla osób słabo widzących i niewidomych w Bydgoszczy, a później studiowała w Gdyni na kierunku technik masażysta oraz pedagogikę.
Zdobywała doświadczenie zawodowe w klubie fitness. Aktywnie uprawia sport, reprezentując klub „Łuczniczka” w Bydgoszczy, grając w bowling i kręgle.
Brała udział w imprezach sportowych w Polsce i za granicą. Sport daje jej odwagę i motywuje do stawiania nowych celów.
W wolnym czasie czyta, spaceruje z psem i jeździ na rowerze.
