Szukaj
Zamknij wyszukiwarkę

Artykuły

Kubarytmy – pomoc dydaktyczna do nauki dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia sposobem pisemnym

Obraz przedstawiający kubarytmy, narzędzie edukacyjne dla dzieci niewidomych. Na obrazie widoczna jest plastikowa tabliczka z kolorowymi kostkami, które mają różne konfiguracje wypukłych punktów brajlowskich odpowiadających cyfrom i symbolom matematycznym.

Wśród osób niewidomych można znaleźć zarówno zwolenników, jak i przeciwników wykorzystywania alfabetu Braille’a w edukacji. Ta druga grupa często rezygnuje z nauki pisma punktowego na rzecz nowoczesnych technologii. Osoby te wspomagają się czytnikami ekranu, które przetwarzają na mowę syntetyczną treść wyświetlaną na ekranie komputera, a więc bazują w dużej mierze na nauce ze słuchu. Taki system przyswajania wiedzy może się dobrze sprawdzać w przypadku przedmiotów humanistycznych. Natomiast przy rozwiązywaniu zadań matematycznych, fizycznych czy analizowaniu skomplikowanego zapisu chemicznego, przy którym istotne jest kontrolowanie każdego znaku, zdecydowanie lepiej sprawdzi się zapis brajlowski. Znajomość pisma punktowego jest podstawą do korzystania z różnych pomocy dydaktycznych, ułatwiających naukę przedmiotów ścisłych i usprawniających proces przetwarzania informacji.

Jedną z podstawowych pomocy dydaktycznych, od wielu lat wykorzystywaną na początkowym etapie kształcenia dzieci mających problem ze wzrokiem, są kubarytmy. Służą one do opanowania dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia sposobem pisemnym. Jak w praktyce wygląda korzystanie z kubarytmów? Aby zrozumieć prostotę działania kubarytmów, warto zapoznać się z podstawami alfabetu opracowanego przez Louisa Braille’a.

Wypukły zapis punktowy opiera się na sześciopunkcie, kształtem przypominającym prostokąt ułożony na krótszym boku. Składa się on z dwóch kolumn i trzech wierszy. Licząc od góry, pierwsza kolumna od lewej strony to punkty pierwszy, drugi i trzeci, a kolumna po prawej stronie, również licząc od góry, to punkty czwarty, piąty i szósty. Miejsca odpowiadające punktom tworzącym sześciopunkt mogą być wypełnione wypukłą kropką lub zostać puste. Różna ilość i układ punktów tworzą pojedynczą literę, znaki zapisu matematycznego, chemicznego i muzycznego. Istotne jest też to, że sześciopunkt ma swój stały rozmiar, dostosowany do fizjologii dotyku; pojedynczy znak jest na tyle duży, żeby można było go rozpoznać za pomocą dotyku, a jednocześnie na tyle mały, żeby zmieścił się pod opuszką palca. Powszechnie stosuje się standard Marburg Medium, który określa takie parametry jak średnica punktu, odstęp pomiędzy poszczególnymi punktami, który jest mierzony od ich środków, oraz odstęp między znakami, wyrazami i liniami tekstu.

Zestaw kubarytmów składa się z tabliczki i kolorowych kostek oraz pudełka, w którym są one przechowywane. Tabliczka jest wykonana z tworzywa sztucznego, zawiera otwory kształtem i wielkością pasujące do kostek. Standardowa tabliczka składa się z dwudziestu kolumn z piętnastoma wgłębieniami. Każda kostka jest sześcianem pasującym do zagłębienia w tabliczce, a na każdej ściance kostki znajduje się inna konfiguracja wypukłych punktów brajlowskich, odpowiadających cyfrom i znakom matematycznym. Cyfry w zapisie brajlowskim są tworzone z czterech punktów znajdujących się w górnym i środkowym rzędzie sześciopunktu (punkty pierwszy, drugi, czwarty i piąty), dlatego plastikowe sześciany są idealnym rozwiązaniem. Na pierwszej ściance znajduje się jeden punkt odpowiadający cyfrze 1. Na drugiej – dwa punkty ułożone obok siebie, które poprzez odpowiednie ustawienie kostki odpowiadają cyfrze 2 lub 3; na kolejnej – dwa punkty ułożone po ukosie, pozwalają na ułożenie 5 lub 9. Na powierzchni czwartej ścianki znajdują się trzy punkty, które w zależności od ustawienia odpowiadają cyfrom: 4, 6, 8 lub 0. Kolejny bok kostki to cztery punkty składające się na cyfrę 7. Ostatnia ścianka ma gładką powierzchnię, nie znajdują się na niej żadne punkty. Odpowiednią cyfrę uzyskuje się poprzez obracanie kostki i odpowiednie ustawienie punktów znajdujących się na wybranej ściance. Aby swobodnie korzystać z kubarytmów, należy płasko położyć tabliczkę na blacie otworami ku górze. Takie ustawienie gwarantuje wygodę użytkowania oraz zapobiega niekontrolowanemu wypadaniu sześcianów. Tabliczka z wyznaczonymi wgłębieniami pozwala zachować estetykę zapisu, ułatwia precyzyjne umieszczanie cyfr we właściwych rzędach i gwarantuje sprawny odczyt.

W przypadku zapisu w słupkach kilku liczb, używanie kubarytmów jest o wiele prostsze i szybsze w porównaniu z tradycyjnym zapisem z wykorzystaniem maszyny brajlowskiej i papieru. Precyzyjne ustawianie maszyny brajlowskiej tak, aby konkretna cyfra znajdowała się we właściwym rzędzie, jest czasochłonne i nie pozwala na systematyczne korygowanie ewentualnych błędów. Z kolei do wad korzystania z kubarytmów można zaliczyć to, że nie gwarantują one trwałości zapisu. Każdy etap rozwiązanego zadania można sprawdzić tylko wtedy, gdy kostki umieszczone są we właściwych okienkach. Tabliczki z ułożonym zadaniem matematycznym nie można swobodnie przenosić, ponieważ przy jakiejkolwiek zmianie pozycji kostki mogą wypaść. Dodatkowo zestaw kubarytmów ma ograniczoną wielkość, a znaczenie mają zarówno wymiary tabliczki, jak i ilość kostek, więc ilość zadań, które jednocześnie zmieszczą się na tabliczce, jest zależna od rozbudowania konkretnych działań matematycznych.