Z inicjatywy Organizacji Narodów Zjednoczonych od 2008 roku 2 kwietnia obchodzony jest Światowy Dzień Świadomości Autyzmu, a cały miesiąc poświęcony jest działaniom edukacyjnym dotyczącym funkcjonowania osób w spektrum autyzmu. Ich celem jest zwiększenie wrażliwości społecznej oraz zrozumienia dla odmiennych potrzeb i możliwości tej grupy osób, a także niwelowanie stereotypowych i krzywdzących poglądów.
Autyzm należy do grupy całościowych zaburzeń neurorozwojowych i charakteryzuje się trudnościami w trzech sferach funkcjonowania człowieka: zachowaniu, komunikacji i interakcjach społecznych. Jest to odmienny sposób odczuwania świata i odbierania wrażeń zmysłowych. Określenie „spektrum autyzmu” ma na celu zwrócenie uwagi na dużą różnorodność tej grupy oraz odmienne sposoby funkcjonowania, ponieważ każda osoba jest inna – ma własne zainteresowania, mocne strony i napotyka trudności o różnym nasileniu. W grupie tej są zarówno osoby w pełni samodzielne, uczące się, aktywne zawodowo, realizujące się w życiu rodzinnym i posiadające hobby, jak i osoby mające trudności z komunikacją i funkcjonowaniem w społeczeństwie, wymagające całodobowej opieki.
Symbol autyzmu
Powszechnie stosowanym symbolem autyzmu jest niebieski znak puzzla. Jest on powiązany z organizacją Autism Speaks, której członkowie uważali, że diagnoza autyzmu wyklucza człowieka z realizacji swoich planów i marzeń. Dodatkowo organizacja ta koncentruje się głównie na dzieciach, bagatelizując potrzeby osób dorosłych. Puzzel sugeruje zagadkę lub problem do rozwiązania. Niektóre osoby będące w spektrum autyzmu odbierają go jako symbol bycia niekompletnym lub niedopasowanym elementem układanki. Początkowo autyzmowi przypisano niebieski kolor ze względu na częstsze diagnozy u chłopców, jednak obecnie wiadomo, że w spektrum autyzmu są zarówno kobiety, jak i mężczyźni.
Z uwagi na negatywny przekaz tej symboliki zaczęto rozpowszechniać inne znaki, takie jak kolorowy znak nieskończoności, który lepiej odzwierciedla ideę akceptacji różnorodności i potencjału rozwoju osób będących w spektrum autyzmu. Z kolei złota pętla ma symbolizować, że osoby w spektrum stanowią pełnię – nie muszą szukać układanki, do której miałyby pasować. Jej barwa pochodzi od chemicznego symbolu złota – Au, jak autyzm.
Trudności, z jakimi mierzą się w codziennym życiu osoby autystyczne oraz ich bliscy, wynikają przede wszystkim z braku akceptacji. Niektóre zachowania osób w spektrum nadal spotykają się z niezrozumieniem i odrzuceniem. Dotyczy to osób w każdym wieku – dzieci nie są akceptowane przez rówieśników, uczniowie często nie mają wsparcia w szkole, a dorosłym trudno odnaleźć się w miejscu pracy.
Stereotypy dotyczące osób w spektrum autyzmu są dość powszechne i często wynikają z braku wiedzy oraz niezrozumienia. Błędne przekonania i uprzedzenia mogą prowadzić do wykluczania tej grupy z aktywnego funkcjonowania w społeczeństwie.
Najczęstsze stereotypy dotyczące osób w spektrum autyzmu:
- Osoby w spektrum nie potrafią nawiązywać relacji międzyludzkich.
Mogą mieć trudności z wchodzeniem w interakcje społeczne i odczytywaniem emocji innych, ale to nie oznacza, że nie pragną kontaktu. Często potrzebują więcej czasu lub innych form komunikacji. - Każda osoba w spektrum ma genialne zdolności w jakiejś dziedzinie, np. w matematyce, fizyce czy muzyce.
Choć niektóre osoby posiadają wyjątkowe talenty, nie jest to regułą, a autyzm nie wiąże się z konkretnym poziomem zdolności intelektualnych. - Osoby w spektrum nie okazują emocji.
Doświadczają one szerokiego wachlarza emocji, ale mogą mieć trudność z ich wyrażaniem w sposób typowy dla większości społeczeństwa. - Autyzm to choroba, którą trzeba wyleczyć.
Spektrum autyzmu nie jest chorobą – to odmienny sposób odbierania i przetwarzania świata. Nie chodzi o leczenie, lecz o zapewnienie odpowiedniego wsparcia, by osoby w spektrum mogły jak najlepiej funkcjonować w społeczeństwie. Szacunek dla różnorodności umożliwia budowanie bardziej otwartego świata, w którym każdy człowiek czuje się wartościowy.
Jak wspierać na co dzień osoby w spektrum?
- Zwiększ akceptację i tolerancję dla różnych zachowań.
Nie oceniaj pochopnie – dziecko krzyczące czy wymachujące rękami może nie być niegrzeczne, lecz w spektrum, próbujące regulować przeciążony układ nerwowy. - Pamiętaj, że osoby w spektrum są często (choć nie zawsze) wysoko wrażliwe.
Nawet niewielki, niespodziewany bodziec może zaburzyć ich poczucie bezpieczeństwa. Jeśli wiesz, że może on wystąpić – uprzedź o tym. - Rutyna i przewidywalność to klucz do bezpieczeństwa.
Nawet drobna zmiana planu może wpłynąć na ich nastrój. - Postaw na jasną komunikację werbalną.
Osoba w spektrum może mieć trudności z odczytywaniem mimiki, gestów i niewerbalnych sygnałów. - Autyzm dotyczy także dziewczynek i kobiet.
Mimo że przez lata diagnozowano głównie chłopców, spektrum nie jest zarezerwowane wyłącznie dla nich. - Używaj inkluzywnego, niedyskryminującego języka.
Unikaj określeń typu „zaburzenie” lub „choroba” w odniesieniu do autyzmu. Lepsze będą terminy takie jak „neuroróżnorodność” czy „neuroatypowość”. - Pamiętaj, że każda osoba w spektrum jest inna.
Niektóre zachowania mogą występować z różnym nasileniem lub nie występować wcale. - Osobom w spektrum często towarzyszy ADHD oraz niezborność ruchowa.
Stereotypy i fałszywe przekonania wciąż obecne w społeczeństwie prowadzą do stygmatyzacji osób w spektrum i ich bliskich, co znacząco utrudnia im codzienne życie. Obalanie mitów i szerzenie rzetelnej wiedzy to działania, które realnie przyczyniają się do budowy otwartego, akceptującego różnorodność społeczeństwa.
Wielu ludzi nie zna genezy rozpowszechnianej symboliki autyzmu. Symboliczne gesty, jak podświetlanie budynków niebieskim światłem 2 kwietnia, nie mają większego znaczenia, jeśli nie towarzyszy im realna chęć poznania barier, z jakimi mierzą się osoby w spektrum oraz gotowość do szukania i wdrażania rozwiązań. Chodzi o poprawę jakości życia, zmianę społecznych postaw, akceptację neuroróżnorodności i walkę z dyskryminacją. Istotne jest, aby deklarowana otwartość miała przełożenie na rzeczywiste działania i większą aktywność społeczną osób w spektrum autyzmu.
Testerka dostępności cyfrowej. Kształciła się w ośrodku dla osób słabo widzących i niewidomych w Bydgoszczy, a później studiowała w Gdyni na kierunku technik masażysta oraz pedagogikę.
Zdobywała doświadczenie zawodowe w klubie fitness. Aktywnie uprawia sport, reprezentując klub „Łuczniczka” w Bydgoszczy, grając w bowling i kręgle.
Brała udział w imprezach sportowych w Polsce i za granicą. Sport daje jej odwagę i motywuje do stawiania nowych celów.
W wolnym czasie czyta, spaceruje z psem i jeździ na rowerze.
