Szukaj
Zamknij wyszukiwarkę

Artykuły

Osoba niewidoma w kuchni

Przygotowywanie posiłków jest stałym elementem każdego dnia. Umiejętność samodzielnego wykonywania prostych czynności niezbędnych w kuchni jest jednym z podstawowych elementów przyczyniającym się do zwiększenia niezależności. Niektórym osobom eksperymenty kulinarne i przyrządzanie nowych potraw daje satysfakcję. Nie każdy jednak musi być mistrzem gotowania, dla niektórych osób jest to po prostu konieczny obowiązek. Mają zestaw kilku sprawdzonych dań, na których bazują na co dzień, rzadko odbiegają od przyjętych schematów i wypróbowują nowe przepisy.

Nie wszystkie osoby widzące i niewidome opuszczając dom rodzinny posiadają umiejętność gotowania, ponieważ nie zawsze są angażowane w wykonywanie obowiązków domowych. W takiej sytuacji zaczynają nadrabiać te braki dopiero w dorosłym życiu, gdy zmienią miejsce zamieszkania, rozpoczynając studia, pracę lub zakładając własne rodziny. W dobie powszechnego dostępu do internetu początkujący widzący kucharze mogą wspomagać się dostępnymi filmikami z dokładną demonstracją, jak należy określoną czynność wykonać. W przypadku osób mających problem ze wzrokiem, mogą one raczej stanowić inspirację do eksperymentowania i wypróbowania nowego przepisu, ponieważ jeśli do przygotowania jakiejś potrawy będzie wymagane oddzielenie żółtka od białka, to najprawdopodobniej osoba niewidoma na podstawie instrukcji zawartej w filmie nie będzie w stanie tego wykonać. Osoba z dysfunkcją wzroku chcąca korzystać z filmików kulinarnych zamieszczanych w sieci powinna już mieć opanowane podstawowe umiejętności niezbędne w kuchni.

Jeśli dobrze widzące osoby zaczynające przygodę z gotowaniem mają dostęp do urządzeń takich jak Thermomix lub Lidlomix, to dzięki komunikatom wyświetlanym na ekranie urządzenia są prowadzone krok po kroku przez cały proces przygotowywania potrawy. Jest to szybkie i wygodne rozwiązanie, które praktycznie zwalnia użytkownika z myślenia i gwarantuje przygotowanie potrawy zgodnie z przepisem.

Normalnym zjawiskiem jest to, że widzące dziecko od najmłodszych lat poprzez obserwację i naśladownictwo uczy się wykonywać różne czynności. Tak jest też w przypadku wszystkich umiejętności wykorzystywanych w kuchni, a wraz z wiekiem wzrasta poziom ich zaawansowania. Natomiast niewidome dzieci z oczywistych względów są pozbawione możliwości uczenia się przez naśladownictwo. Jeśli czegoś nie doświadczą, to najprawdopodobniej nie będą w stanie tego wykonać. Jeżeli nie są włączane w wykonywanie prostych obowiązków, to mogą też nie wiedzieć, jak są pakowane poszczególne produkty lub jaki mają kształt warzywa i owoce. Jeżeli zawsze dostawały pokrojonego ananasa, to jest duże prawdopodobieństwo, że nie będą wiedziały, jak on wygląda w całości. Z kolei osoba ociemniała, która straciła wzrok w dorosłym życiu i już przystosowała się do bezwzrokowego funkcjonowania, może bazować na umiejętnościach zdobytych wcześniej.

Kuchnia jest pełna różnych zapachów, dźwięków, produkty spożywcze różnią się od siebie kształtem, rodzajem opakowania, a warzywa i owoce też powierzchnią skóry. Ziarenka ryżu w porównaniu z kaszą są podłużne, tak samo wygląda sytuacja fasoli i grochu. Mąka ziemniaczana skrzypi, gdy się naciśnie na torebkę, a cukier w stosunku do soli jest bardziej sypki. Przyprawy można rozpoznawać po zapachu. Osoba mająca problem ze wzrokiem musi nauczyć się wykorzystywać pozostałe zmysły i odpowiednio interpretować uzyskane informacje.

Zapoznając osobę niewidomą z wyposażeniem kuchni lub ucząc ją wykonywania jakiejś czynności, należy zachować spokój i cierpliwość, ponieważ najprawdopodobniej będzie potrzebowała ona więcej czasu na odwzorowanie jakiejś czynności, na przykład obranie jabłka czy oddzielenie żółtka od białka. Jeżeli ma ona zacząć samodzielnie funkcjonować w kuchni, to podstawową zasadą jest to, że wszystkie produkty i naczynia powinny mieć swoje stałe miejsce. Jeśli na przykład masło znajduje się zawsze na drugiej półce od góry po lewej stronie, to osoba niewidoma otwierając lodówkę wyjmie je odruchowo. Jeśli produkty nie będą odkładane konsekwentnie na swoje miejsce, to znalezienie czegokolwiek zajmie jej o wiele więcej czasu, gdyż nie jest ona w stanie tak jak osoba widząca objąć wzrokiem całej zawartości lodówki, tylko będzie musiała dotknąć po kolei wszystkich produktów znajdujących się na każdej z półek. Z kolei ostre noże nie powinny być układane ostrzem do góry, ponieważ osoba niewidoma, chcąc użyć łyżeczki, musi dotknąć pozostałych sztućców znajdujących się w koszyczku. Dobrze jest też w miarę możliwości przygotowywać dużą przestrzeń roboczą i dbać o porządek na stanowisku pracy.

Warto też pokazać różne warianty akcesoriów wykorzystywanych w kuchni, ponieważ jedna osoba woli kroić większym nożem, a dla innej wygodniejszy jest mniejszy. Tak samo wygląda sytuacja z różnym kształtem i wielkością deski do krojenia czy obieraczki do warzyw.

Często szczególnie z perspektywy osób widzących problematyczny i niebezpieczny wydaje się kontakt z wrzątkiem. Przy nalewaniu płynów można korzystać z czujnika poziomu cieczy. Jest to małe urządzenie, które zawiesza się na krawędzi kubka. Gdy woda dotknie drucików czujnika znajdujących się przy wewnętrznej ściance naczynia, użytkownik zostanie o tym poinformowany wibracją lub sygnałem dźwiękowym. Warto znać pozostałe metody i w razie potrzeby je łączyć, ponieważ sprzęt czasami zawodzi. Innym sposobem jest nalewanie wody na wagę. Obydwa naczynia trzyma się w ręku, a ilość płynu ocenia się po zwiększającym się ciężarze tego, do którego nalewamy płyn. Są też osoby, które bazują na metodzie nalewania płynu na słuch. Dźwięk wody zmienia się wraz ze wzrostem ilości nalewanego płynu w kubku. Z kolei ostatnie rozwiązanie sprawdza się tylko przy przygotowywaniu napoju dla siebie. Osoba niewidoma opiera opuszkę palca o wewnętrzną krawędź szklanki i nalewa płyn do momentu, w którym dotknie on palca. Nie bez znaczenia jest też ilość wody znajdującej się w czajniku. Im mniej wody, tym łatwiej manewrować naczyniem. Niektóre czajniki posiadają dzióbek, który można zahaczyć o krawędź kubka. Zapobiega on niekontrolowanemu ślizganiu się po jego krawędzi. Naukę nalewania warto zacząć od zimnych płynów. Można też szklankę postawić na tacy lub podstawce, aby ograniczyć przestrzeń, na której może się rozlać woda.

Ważną zasadą bezpieczeństwa przy kontakcie z gorącą patelnią jest ustawienie jej w taki sposób, aby rączka znajdowała się nad blatem. Taki układ zapobiegnie przypadkowemu zahaczeniu o nią i zrzuceniu jej wraz z zawartością na podłogę.

Często kłopotliwe jest też przechowywanie i sprawne rozpoznawanie przypraw oraz produktów posiadających takie same opakowania. Niektóre osoby preferują przyklejanie brajlowskich etykiet na słoiczki i pojemniki, w których znajdują się produkty. Jeszcze inną opcją jest przechowywanie torebek z przyprawami w pudełkach z przegródkami, w których również umieszcza się brajlowskie karteczki. Z kolei zwolennicy wykorzystywania nowoczesnych technologii mogą w tym celu wspomagać się aplikacjami mobilnymi z funkcją OCR rozpoznającą tekst oraz skanującymi kody kreskowe i kody QR umieszczane na opakowaniach.

Przez długi czas osoby niewidome miały też problem z określaniem daty przydatności do spożycia, ponieważ nie wszystkie produkty spożywcze można ocenić na podstawie zapachu i dotyku. Z pomocą przyszła aplikacja Zuzanka, która jest skanerem dat ważności oraz kodów kreskowych i QR.

Warto też zaopatrzyć się w różnego rodzaju miarki i naczynia pozwalające na sprawne odmierzanie odpowiedniej ilości składników. Niektóre osoby niewidome używają w tym celu mówiącej wagi kuchennej.

Przy szukaniu rozwiązań mających maksymalnie uprościć wykonywanie różnych czynności warto testować ogólnodostępne proste gadżety kuchenne. Takim ułatwieniem może być krajalnica do owoców, która umożliwia sprawne rozkrojenie jabłka na osiem równych części i oddzielenie ich od gniazda. Z kolei składany lejek silikonowy ułatwia przelewanie płynów, a dzięki Potrójnej krajalnicy do jajek można w łatwy sposób pokroić ugotowane jajko w plastry, połówki lub ćwiartki.

Kolejnym dylematem, przed którym stają osoby z dysfunkcją wzroku, jest wybór dostępnego, dającego się obsłużyć sprzętu kuchennego. Coraz więcej urządzeń gospodarstwa domowego jest wyposażanych w dotykowe panele sterowania, i nie da się ich obsłużyć za pomocą manualnych przycisków lub pokręteł, takich jakie były dostępne w urządzeniach starego typu. Niestety nowoczesne rozwiązania, które są zazwyczaj pozytywnie oceniane przez przeciętnego użytkownika, nie są w pełni dostępne dla osób mających problem ze wzrokiem. Obejściem tego problemu może być obsługa urządzenia za pomocą dedykowanej aplikacji mobilnej. Innym rozwiązaniem jest umieszczanie na panelu dotykowym wypukłych znaczników. Oznaczenia te spełniają swoją rolę, pod warunkiem, że po wybraniu jakiejś opcji funkcje nie zmieniają swojego położenia na ekranie.

Osobom z dysfunkcją wzroku może też sprawiać trudność zadbanie o estetyczną stronę przygotowywanych potraw, ale przecież nie każda osoba widząca ma zmysł artystyczny i potrafi tworzyć wymyślne dekoracje na świątecznych pierniczkach, ciastach czy tortach.

Każda osoba niewidoma testuje różne możliwości i wypracowuje najwygodniejsze dla siebie rozwiązania dotyczące samodzielnego przygotowywania potraw. Do najważniejszych zasad, których powinna przestrzegać, zaliczyć można zachowanie ostrożności przy kontakcie z wrzątkiem i gorącymi potrawami oraz dbanie o porządek na blacie roboczym. Jeśli wszystkie produkty i naczynia mają swoje stałe miejsce, to praca w kuchni staje się łatwiejsza i przyjemniejsza.